«Με αφορμή τις επετειακές εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση ανατρέχουμε στα Συντάγματα του Αγώνα, όχι μόνο για λόγους τιμής και μνήμης, αλλά και για να ενισχύσουμε τη θεσμική και τη συνταγματική μας αυτογνωσία, για να συνειδητοποιήσουμε το μεγάλο βάθος των νεωτερικών μας αναφορών και την εμβέλειά τους στον μακρύ ιστορικό χρόνο», επισήμανε η πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ανοίγοντας τις εργασίες του επιστημονικού συνεδρίου με τίτλο: «Η διαπάλη παράδοσης και νεωτερικότητας στα Συντάγματα του Αγώνα», που διοργάνωσε διαδικτυακά η Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ανέδειξε την αξία του «να κατανοήσουμε τα συστατικά στοιχεία της συνταγματικής και της πολιτισμικής μας ταυτότητας», καθώς «παρότι έχουν ήδη περάσει δύο αιώνες, η μελέτη των επαναστατικών συνταγμάτων δημιουργεί ακόμη σε όλους μας μια ιδιαίτερη αίσθηση οικειότητας και εγγύτητας». «Το μοναδικό αυτό δικαιοπολιτικό συναίσθημα ως συλλογικό μας βίωμα έχω την εντύπωση ότι εξηγεί πολλά από όσα καταφέραμε στη σύγχρονη ιστορία μας», ανέφερε.
Εστιάζοντας στο θέμα του συνεδρίου, τη διαπάλη παράδοσης και νεωτερικότητας στα Συντάγματα του Αγώνα, η κ. Σακελλαροπούλου παρατήρησε ότι «αναδεικνύει ένα μείζον ερμηνευτικό στοίχημα που δεν αφορά μόνο τα συντάγματα του Αγώνα ως νομικά κείμενα, αλλά εν γένει τον χαρακτήρα της επανάστασης με την έννοια του πολιτικού και κοινωνικού συμβάντος».
«Σε αυτή τη διαπάλη των ερμηνειών ανάμεσα στον κοινοτισμό και τον φιλελευθερισμό, τις τοπικές ταυτότητες και την αναδυόμενη αλήθεια του Έθνους επιστρέφουμε σήμερα ως νομικοί, ιστορικοί και κοινωνικοί επιστήμονες κι αυτό, όχι για να ικανοποιήσουμε απλά την επιστημονική μας περιέργεια, αλλά γιατί η αναζήτηση των καταβολών μας ξετυλίγει τον μύθο της εθνικής μας αφήγησης, εξηγεί τις αποφάσεις και τις αντιφάσεις μας, φωτίζει το ουσιώδες στην ιστορία μας», εξήγησε η πρόεδρος της Δημοκρατίας, σημειώνοντας ότι «η αναγκαιότητα της θεμελίωσης συνταγματικής πολιτείας διατυπώθηκε από τους εξεγερμένους Έλληνες από τους πρώτους μήνες του Αγώνα», ενώ «ο συνταγματισμός αποκτά κυριολεκτικά υπαρξιακή σημασία για τον απελευθερωτικό Αγώνα και τη συγκρότηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους».
«Στις αφηρημένες διατυπώσεις και διακηρύξεις των Συνταγμάτων του Αγώνα για την ελευθερία και την ισότητα αλλά και στις δικαιοκρατικές εγγυήσεις, όπως η διάκριση των εξουσιών, αποτυπώνεται αφενός η ορμητική βούληση των Ελλήνων για κυριαρχία, αφετέρου η σοφή γνώση των ορίων της, η αξία του δεσμευτικού και υπέρτερου κανόνα. Το φωτισμένο πνεύμα των φιλελλήνων και των ελίτ της Διασποράς υπό την επιρροή των μεγάλων επαναστάσεων του 18ου αιώνα -της γαλλικής και της αμερικανικής- συναντά το διάχυτο επαναστατικό πάθος και μεταφράζεται σε καταστατικά κείμενα, δημοκρατικά και φιλελεύθερα», συνέχισε η κ. Σακελλαροπούλου, επισημαίνοντας ότι «ο πρώιμος αυτός ελληνικός συνταγματισμός είναι κατεξοχήν ενοποιητικός και συμπεριληπτικός και συγκροτεί, παρά τις διαφορές και τις συγκρούσεις ανάμεσα στους επαναστάτες, το πιο στέρεο υλικό του συνταγματικού μας πατριωτισμού».
«Η εθνική κυριαρχία είναι το άλλο όνομα της πολιτικής μας ελευθερίας. Η θρησκεία συμβαδίζει με την κατοχύρωση της ανεκτικότητας , η δημοκρατική αρχή με την αντιπροσώπευση. Τα επαναστατικά συνταγματικά κείμενα μολονότι ουσιαστικά δεν εφαρμόστηκαν, επιδρούν σημαντικά και αφήνουν μία συμπαγή πολιτειακή παρακαταθήκη, διαμορφώνουν το ενιαίο συλλογικό υποκείμενο του λαού και οργανώνουν την αντίληψή μας για το κράτος», τόνισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Διεπιστημονική προσέγγιση από το ΑΠΘ στην αξιολόγηση της συνταγματικής κληρονομιάς
«Είναι δεδομένο πως τα συντάγματα της περιόδου εκείνης καθόρισαν την ταυτότητα του πρώιμου ελληνικού έθνους- κράτους την επαύριον της επανάστασης. Ο ίσως υπερβολικά συχνά μνημονευόμενος συλλογισμός πως τα ελληνικά συνάγματα της εποχής αποτέλεσαν την αιχμή της σύγχρονης πνευματικής πρωτοπορίας βασίζεται πράγματι σε μία υπαρκτή επιχειρηματολογία. Πρόκειται ωστόσο για μία πορεία σκέψης που καθίσταται κενή περιεχομένου όταν αφαιρείται από τα κοινωνικά και ιστορικά συμφραζόμενα και όταν επαναλαμβάνεται εν είδει εθνικιστικού συνθήματος, πλαισιωμένη εξίσου συχνά με έωλα επιχειρήματα περί ελληνικού εξαιρετισμού», ανέφερε στον χαιρετισμό του στο συνέδριο ο πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής Νίκος Παπαϊωάννου, τονίζοντας ότι «στα διακόσια χρόνια από την Επανάσταση αποτελεί επιδίωξη πρωτίστης σημασίας το να μπορούμε να συζητάμε κριτικά και με ψυχραιμία για ζητήματα εν πολλοίς άγνωστα έξω από την ακαδημαϊκή σφαίρα» και εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι μέσα από το επιστημονικό συνέδριο θα αναδειχθεί «η διεπιστημονική προσέγγιση που το Αριστοτέλειο δύναται να προσδίδει σε θεματικές που γίνονται δυστυχώς επανειλημμένα αντικείμενο πραγμάτευσης μέσα από στεγανά και με τρόπο μονοσήμαντο».
Αναφερόμενη στη σημασία της δικαιϊκής κληρονομιάς που άφησε η επανάσταση του 1821, η κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, καθηγήτρια Ελισάβετ Συμεωνίδου Καστανίδου επισήμανε ότι «το δίκαιο έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο εκείνη την εποχή, το δίκαιο επικαλέστηκαν οι υπόδουλοι Έλληνες, όταν προετοιμάζονταν στον αγώνα τους προσπαθούσαν να πείσουν τους ξένους ότι η εξέγερση κατά των Τούρκων δεν ήταν ανταρσία, αλλά ενάσκηση δικαιώματός τους ενάντια σε εκείνον που είχε παράνομα υποδουλώσει την πατρίδα τους, στο δίκαιο προσέφυγε και η Επανάσταση αργότερα για να δείξει στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο ότι οι Έλληνες δεν ήταν ένα ασκέρι εγκληματιών αλλά ένας λαός που επιχειρούσε να ιδρύσει μια αυτόνομη, σύγχρονη και ευνομούμενη πολιτεία».
Το Συνέδριο της Νομικής εντάσσεται στις επετειακές εκδηλώσεις του ΑΠΘ για το 1821 και διοργανώθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Η διαπάλη παράδοσης και νεωτερικότητας και το Σύνταγμα υπό το “κράτος” της Επανάστασης του 1821 -ΔιαΠαΝτοΣ.21», που χρηματοδοτείται από το ΕΛΙΔΕΚ (δράση: Επιστήμη και Κοινωνία, 200 Χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση).
Σκοπός του Επιστημονικού Συνεδρίου είναι η αξιολόγηση της πολιτικής και συνταγματικής κληρονομιάς της επανάστασης του 1821 από την οπτική γωνία του δημοσίου δικαίου, της συνταγματικής ιστορίας και της πολιτικής φιλοσοφίας.
Ομιλητές που θα αναπτύξουν τις θεματικές ενότητες είναι οι: Ευάγγελος Βενιζέλος, Καθηγητής, Νομική Σχολή ΑΠΘ, Αντώνης Κουρουτάκης, Eπίκ. Καθηγητής Νομική Σχολή, Πανεπιστημίου Ι.Ε. Ισπανίας, Αντώνης Μανιτάκης, Ομότιμος Καθηγητής, Νομική Σχολή ΑΠΘ, Πρόεδρος του επιστημονικού συμβουλίου της Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Ήβη Μαυρομούστακου, Καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Κρήτης, Φιλήμων Παιονίδης, Καθηγητής, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής ΑΠΘ, Απόστολος Παπατόλιας, Δρ. Νομικής, Σύμβουλος ΑΣΕΠ, Ανδρέας Τάκης, Επίκ. Καθηγητής, Νομική Σχολή ΑΠΘ, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ, Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και Αριστείδης Χατζής, Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών, Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης ΕΚΠΑ, Διευθυντής Ερευνών Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ).
