Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας. Η μεγάλη πλειοψηφία αυτών των επιχειρήσεων καλύπτει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες μέσω τραπεζικού δανεισμού. Πως λειτουργεί, όμως, ο τραπεζικός δανεισμός; Οι καταθέτες-πελάτες των τραπεζών καταθέτουν τα χρήματα τους στην τράπεζα λαμβάνοντας ένα επιτόκιο ως ανταμοιβή. Η τράπεζα δημιουργεί διαθέσιμα τα οποία στη συνέχεια χορηγεί ως δάνεια σε επιχειρήσεις και ιδιώτες απαιτώντας ένα επιτόκιο πολύ μεγαλύτερο από το επιτόκιο που προσφέρει στους καταθέτες. Υπάρχει τρόπος να μειωθεί η διαφορά μεταξύ αυτών των επιτοκίων; Άραγε, θα μπορούσε η επιχείρηση που έχει ανάγκη από χρήματα να αντλήσει ένα ποσό απευθείας από έναν ιδιώτη παρακάμπτοντας την τράπεζα; Η απάντηση είναι ναι, και λέγεται δανεισμός μέσω συμμετοχικής χρηματοδότησης (p2p lending crowdfunding).
Γράφει ο δρ. Ευστάθιος Καρπούζης*
Το p2p lending είναι ευρέως διαδεδομένη μέθοδος άντλησης χρημάτων στις Η.Π.Α., την Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι περισσότερες χώρες έχουν δημιουργήσει τα κατάλληλα νομοθετικά πλαίσια για την προστασία των ενδιαφερόμενων μερών, τόσο των δανειστών όσο και των δανειζόμενων. Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι οι συναλλαγές για το έτος 2020, εν μέσω πανδημίας, θα φτάσουν τα 8,5 δις € σε σύνολο 1.174.000 δανείων (πηγή: www.statista.com). Παρόλα αυτά, στην Ελλάδα είναι παντελώς άγνωστη αυτή η μέθοδος άντλησης χρημάτων και δεν υπάρχει σχετικό νομοθετικό πλαίσιο.
Πώς λειτουργεί;
Αρχικά, υπάρχουν στο διαδίκτυο διάφορες πλατφόρμες crowdfunding. Οι πλατφόρμες τηρούν αυστηρά το εκάστοτε νομοθετικό πλαίσιο και, επιπλέον, παρουσιάζουν στους δυνητικούς δανειστές-δανειζόμενους ένα κώδικα δεοντολογίας ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί. Οι δανειζόμενοι (επιχειρήσεις-ιδιώτες) στέλνουν στην πλατφόρμα που επιλέγουν, λεπτομέρειες σχετικά με το project που θέλουν να χρηματοδοτήσουν. Η πλατφόρμα αξιολογεί (screening) σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και απαντά στον ενδιαφερόμενο για το αν θα εγκριθεί το project (η October.eu απαντά εντός 48 ωρών). Για κάθε project δίνεται μία αξιολόγηση (A-F). Με βάση την αξιολόγηση καθορίζεται και το επιτόκιο π.χ. “A” rating, χαμηλός κίνδυνος, χαμηλό επιτόκιο – “F” rating, υψηλός κίνδυνος, υψηλό επιτόκιο. Εφόσον εγκριθεί, το project «ανεβαίνει» στην πλατφόρμα για περίοδο 30-45 ημερών. Οι δανειστές-ιδιώτες επιλέγουν ανάμεσα σε μία σειρά από πλατφόρμες και projects και χρηματοδοτούν το project που τους ενδιαφέρει με βάση τα κριτήρια τους. Το ελάχιστο ποσό χρηματοδότησης ποικίλει μεταξύ των πλατφορμών με το ποσό των 20€ να είναι το πιο σύνηθες.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι πλατφόρμες υποχρεούνται να αναφέρουν το ποσοστό των δανείων που δεν εξυπηρετούνται εγκαίρως, τα επονομαζόμενα «κόκκινα» δάνεια. Η συντριπτική πλειοψηφία των πλατφορμών αναφέρει μηδενικό ποσοστό αδυναμίας αποπληρωμής αποδεικνύοντας την αξιοπιστία του εναλλακτικού χρηματοδοτικού εργαλείου.
Μελλοντικές προκλήσεις
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο για τον δανεισμό μέσω crowdfunding. Αντιθέτως, υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο που αφορά την απόκτηση μετοχών σε μία εταιρία μέσω crowdfunding (Ν.4416/2016). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ενδιαφέρον για τη χρήση του εργαλείου από τα ενδιαφερόμενα μέρη κυρίως για δύο λόγους: 1. Πλήρης άγνοια των ενδιαφερόμενων μερών για το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο 2. Μη ελκυστικό νομοθετικό πλαίσιο.
Στις 5 Οκτωβρίου 2020 η ολομέλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης ψήφισε την κοινή νομοθεσία για το crowdfunding στα κράτη-μέλη της. Σύμφωνα με το ενιαίο νομοθετικό πλαίσιο ορίζεται ως όριο χρηματοδότησης το ποσό των 5 εκατ. € ανά δανειζόμενο το χρόνο, περιέχονται συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία των επενδυτών στοχεύοντας στην πλήρη ενημέρωση των επενδυτών και την πλήρη διαφάνεια στις διαδικασίες ενώ υπεύθυνοι για την αδειοδότηση και την εποπτεία των πλατφορμών ορίζονται οι εθνικές αρχές των κρατών-μελών.
Μένει να δούμε αν η Ελλάδα θα εκμεταλλευτεί τη συγκυρία και αν οι φορείς θα επικοινωνήσουν στα μέλη τους την αξιοπιστία και την ασφάλεια που παρέχει το crowdfunding ώστε οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις να μπορέσουν να αναπτυχθούν χρησιμοποιώντας εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης.
*Ο κ. Ευστάθιος Καρπούζης είναι διδάκτωρ του τμ. Οικονομικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Πειραιά, μέλος Σ.Ε.Π. του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου και μέλος της ερευνητικής ομάδας του European Crowdfunding Network (ECN) που συνέταξε τη μελέτη “Identifying market and regulatory obstacles to crossborder development of crowdfunding in the EU” για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
