Στην πρώτη της ομιλία[i] (16/09/2020) για την «κατάσταση της Ένωσης» η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κα Φον Ντερ Λάιεν ήθελε να παρουσιάσει την απάντηση της ΕΕ στην πανδημία.
Παράλληλα έκανε τον απολογισμό[ii] της δεκάμηνης θητείας της και παρουσίασε τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής[iii] για το 2021. Επιπλέον, έθεσε ένα πλαίσιο αρχών για τις σχέσεις μας με χώρες όπως Κίνα και Ρωσία αλλά και για εκείνες που η σχέση είναι πιο σταθερή (ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο).
Γράφει ο Πέτρος Γκάτζιος *
Καταρχάς, το πιο σημαντικό στοιχείο παραμένει το γεγονός πως παρά την δραματική ύφεση, βασικές προτεραιότητες[iv] σχετικά με την «Νέα Πράσινη Συμφωνία» και την «Τεχνολογική Καινοτομία» που απηχούν τις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές που έθεσε η ίδια το 2019, δεν ανασχέθηκαν.
Η θεματολογία της ομιλίας δεν ήταν και δεν θα μπορούσε να είναι εκτενής. Προτεραιότητα αποτελεί η δημόσια υγεία και η οικονομική ανάκαμψη. Θα ήθελα ωστόσο να κάνω κάποιες παρατηρήσεις. Καταρχάς, ο πήχης προσδοκιών που έθεσε είναι υψηλός.
Πρώτον, κατά τη κα Πρόεδρο, τα λεφτά από το «Ταμείο Ανάκαμψης» και το «επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο» ύψους 1,8 τρις είναι αρκετά. Χρειάζεται όμως έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τις εθνικές Βουλές για να προχωρήσει η διαδικασία. Όπως έγκριση χρειάζονται και τα «εθνικά σχέδια» που θα καταθέσουν οι κυβερνήσεις για να λάβουν επιχορηγήσεις και δάνεια[v]. Δεν θα ήθελα καν να σκεφτώ το ενδεχόμενο απόρριψης του πακέτου ή ακόμα και καθυστέρησης, για να μην αναφέρω πως τα κεφάλαια αυτά δεν είναι δυνατόν να θεωρούνται επαρκή εφόσον η κρίση συνεχίζεται.
Δεύτερον, πως θα επιτευχθεί ο νέος στόχος για μείωση των εκπομπών σε τουλάχιστον 55% με ορίζοντα το 2030 όταν ήδη από τον Ιούλιο του 2020 οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν περικοπές[vi] σε πολλά φιλικά προς το περιβάλλον εργαλεία όπως το «Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης» (17,5 δις από 40 δις);
Τρίτον, για ποια «Πράσινη Συμφωνία» μιλάμε όταν τους επόμενους μήνες οι εθνικές κυβερνήσεις στο πλαίσιο μιας γρήγορης οικονομικής ανάκαμψης που αποτελεί το ζητούμενο όλων, θα δώσουν λογικά έμφαση στις παραδοσιακές βιομηχανίες; Όταν ακόμα δεν έχει επιτευχθεί πολιτική συμφωνία για τον τρόπο που τα κράτη-μέλη θα μειώσουν τις εκπομπές;
Τέταρτον, δεν αναφέρθηκε τίποτα αναφορικά με τους «ιδίους πόρους» της ΕΕ οι οποίοι και θα στηρίξουν το «Ταμείο Ανάκαμψης».
Ένας άλλος προβληματισμός μου αφορά στο όραμα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε θέσει πέρυσι, να αναλάβει περισσότερο γεωπολιτικό ρόλο[vii] και τις επισημάνσεις που έκανε η κα Πρόεδρος προχθές.
Η πανδημία πράγματι, κατέστησε επιτακτική την ανάγκη αυτή, με την Ευρώπη εκτεθειμένη στον ανταγωνισμό ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα αλλά και ανέτοιμη να αναλάβει ευθύνη σε κρίσεις όπως στην Ανατολική Μεσόγειο, σε Μάλι και Λευκορωσία.
Οι προτάσεις της κας Προέδρου, ήταν στην σωστή κατεύθυνση αναφορικά με την ενδυνάμωση της διατλαντικής σχέσης (εμπόριο, τεχνολογία, φορολογία) και το επικείμενο Brexit.
Η γεωπολιτική διάσταση δεν θα ενισχυθεί όμως με προτάσεις για μεταρρυθμίσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου παρόλο που έχει σημασία να γίνουν και αυτές.
Η αναφορά για τις σχέσεις με Κίνα, «από τις σημαντικές στρατηγικά και μία από τις πλέον δύσκολες», και οι κατηγορίες για τις συμπεριφορές της Ρωσίας ορθώς ειπώθηκαν.
Το ζητούμενο όμως πρέπει να είναι μια πραγματική εξωτερική πολιτική και η ανάδειξη του ρόλου της Επιτροπής σε πιο παραδοσιακούς τομείς υψηλής πολιτικής.
Σε αυτόν τον τομέα υστερούσε η ομιλία. Δεν αναφέρθηκε τίποτα για «Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση» και «Κοινή Εξωτερική Πολιτική». Ούτε λέξη περί ανάπτυξης νέων αμυντικών ικανοτήτων μέσω της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCΟ) για την από κοινού ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνατοτήτων. Ούτε λέξη για περισσότερη στρατηγική αυτονομία στον τομέα αυτό.
Και μπορεί η αδυναμία της ΕΕ να μιλά με μία φωνή να οφείλεται στα στενά εθνικά συμφέροντα και στον κανόνα της ομοφωνίας, ωστόσο η έκκληση για λήψη απόφασης με ειδική πλειοψηφία, τουλάχιστον σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επιβολής ποινών, ακούγεται αστεία στην θέα των παράνομων και επιθετικών ενεργειών της Τουρκίας ή στην πολιτική κατάσταση που επικρατεί στη Λευκορωσία.
Πολύ σωστά η κα Πρόεδρος επανέλαβε την πλήρη αλληλεγγύη της Ευρώπης για την προστασία των νόμιμων κυριαρχικών δικαιωμάτων Ελλάδας-Κύπρου και την ανάγκη η Τουρκία να απέχει από μονομερείς ενέργειες και αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Επιπλέον, για να έχει η Ένωση «γεωπολιτικό ρόλο» σημαίνει ταυτόχρονα και αντιμετώπιση του μεταναστευτικού. Αυτό σημαίνει ένα αποτελεσματικότερο σύστημα διαχείρισης του ζητήματος. Αυτό σημαίνει τη δημιουργία ενός μηχανισμού υποχρεωτικής κατανομής αιτούντων άσυλο σε όλα τα κράτη-μέλη, στην βάση των αρχών της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής των ευθυνών, χωρίς εκβιασμούς και εργαλειοποίηση ανθρώπινων ψυχών από την Τουρκία. Ας ελπίσουμε να το δούμε αυτό στην Ανακοίνωση της Επιτροπής στις 23/09/2020.
Η ομιλία περιλάμβανε και πολύ σημαντικές προσθήκες σε θέματα υγείας, και πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση του μίσους και του ρατσισμού.
Ιδιαίτερα για τα θέματα υγείας που είναι και το μείζων σημειώνω: πρώτον, την πρόταση για ενίσχυση και ενδυνάμωση του «Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων» και του «Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων», δεύτερον, την δημιουργία ενός νέου οργανισμού «προηγμένης έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της βιο-ϊατρικής» και τρίτον, το θέμα των «αρμοδιοτήτων» στον τομέα της υγείας και της προτεινόμενης συζήτησής του στην επικείμενη «Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης».
Υπενθυμίζω όμως πως τα θέματα υγείας σε επίπεδο ΕΕ ανήκουν κυρίως στον τομέα των υποστηρικτικών αρμοδιοτήτων, οπότε θα χρειαστεί πολύ δουλειά ακόμα.
Στο δια ταύτα και παρά τους προβληματισμούς μου, συμφωνώ με την κα Πρόεδρο πως «η Ευρώπη θα είναι αυτή που εμείς θέλουμε να είναι». Σε μια τέτοια κρίσιμη στιγμή και με την πανδημία να συνεχίζει προέχει η ενότητα και η αποτελεσματικότητα.
Πηγές
[i] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_20_1655
[ii] https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/von-der-leyen-commission-one-year-on_el.pdf
[iii] https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/state_of_the_union_2020_letter_of_intent_en.pdf
[iv] https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/political-guidelines-next-commission_en.pdf
[v] Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πηγές το αισιόδοξο σενάριο για το Ταμείο Ανάκαμψης αφορά από τα μέσα του 2021 και μετά:
[vi] https://www.politico.eu/article/the-eu-budget-and-recovery-deal-in-charts/
[vii] https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/president-elect-speech-original_1.pdf
* Ο κ. Πέτρος Γκάτζιος είναι Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
