Σίγουρα δεν είναι το κορυφαίο θέμα της διεθνούς επικαιρότητας. Οι εξελίξεις στη Λευκορωσία, όμως, δείχνουν πόσο ασταθές και επικίνδυνο είναι το περιβάλλον γύρω μας. Πόσο εκρηκτικό είναι το κλίμα και πόσο εύκολα μπορεί να ξεκινήσει η επόμενη σύγκρουση. Κάπως έτσι ξεκίνησε η κρίση στην Ουκρανία, που συνεχίζεται.
Γράφει η Σοφία Βούλτεψη*
Στη Λευκορωσία, οι εξελίξεις μετά τις προεδρικές εκλογές δείχνουν ότι εύκολα μπορεί να γεννηθεί μια νέα εστία ανάφλεξης σε μια πολύ δύσκολη περιοχή. Στην πραγματικότητα, βρισκόμαστε μπροστά στην έναρξη μιας νέας έντασης με παγκόσμιες προεκτάσεις.
Ο «τελευταίος δικτάτορας στην καρδιά της Ευρώπης», ο άνθρωπος που κυβερνά με σιδηρά πυγμή την Λευκορωσία από το 1994 και εκλέγεται ξανά και ξανά εν μέσω θύελλας διαμαρτυριών για πρωτοφανείς αντιδημοκρατικές και κατασταλτικές μεθόδους, ο πρώην κομμουνιστής Αλεξάνταρ Λουκασένκο, απαντά στην οργή των πολιτών με τις μοναδικές μεθόδους στις οποίες καταφεύγει εδώ και 26 ολόκληρα χρόνια: Όποτε είναι υποψήφιος, φροντίζει πριν από τις εκλογές να στείλει στην φυλακή όλους τους ανθυποψηφίους του.
Από την Κυριακή, μετά από μια ακόμη προεδρική εκλογική αναμέτρηση σε καθεστώς πλήρους απαγόρευσης, με δύο ηγέτες της αντιπολίτευσης να κλείνονται προεκλογικά στη φυλακή και την γυναίκα του ενός να παίρνει την σκυτάλη, με τους σημαντικότερους αντιφρονούντες να έχουν φυγαδεύσει τις οικογένειές τους στο εξωτερικό, χωρίς παρατηρητές του ΟΑΣΕ (οι οποίοι… δεν είχαν κληθεί εγκαίρως), οι χιλιάδες Λευκορώσοι διαδηλωτές αντιμετωπίζονται με βίαιη καταστολή σε όλη τη χώρα.
Ήδη πριν από τις εκλογές οι συλλήψεις αντιφρονούντων ξεπέρασαν τις 1.300! Και κατά τις μετεκλογικές διαδηλώσεις ξεπέρασαν τις 3.000! Το κλίμα είναι πια τόσο βαρύ – ένας επίσημα ανακοινωμένος νεκρός και πολλοί τραυματίες – που η αντίπαλος του Λουκασένκο έχει ήδη διαφύγει στη Λιθουανία.
Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν αμέσως μόλις έγιναν γνωστές οι πρώτες προβλέψεις για θηριώδη ποσοστά υπέρ του Λουκασένκο της τάξης άνω του 80% – κάτι που επιβεβαιώθηκε και με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων.
Η χώρα βυθίζεται στο χάος, η αντιπολίτευση, με επικεφαλής την 37χρονη καθηγήτρια αγγλικών Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια δεν αποδέχεται το αποτέλεσμα και όλα δείχνουν πως το κύμα της λαϊκής οργής θα διογκωθεί. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η Τχανόφσκαγια δεν κατάφερε να συγκεντρώσει ούτε το 10% των ψήφων, με τους άλλους τρεις υποψήφιους να πέφτουν κάτω από το 2%.
Από την πλευρά της, η ΕΕ αντέδρασε από την πρώτη στιγμή, ζητώντας να σταματήσει η βία κατά διαδηλωτών και καλώντας σε περιφρούρηση της ελευθερίας του λόγου και των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το γερμανικό υπουργείο των Εξωτερικών μίλησε για ενδείξεις νοθείας, καθώς δεν τηρήθηκαν ούτε οι ελάχιστες προδιαγραφές για την ψηφοφορία. Και η αμερικανική κυβέρνηση στηλίτευσε τις μεθόδους του Λουκασένκο.
Το πρόβλημα είναι πως σ’ αυτήν την συγκυρία ο πλανήτης αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα – Λίβανος και αναζωπύρωση του Μεσανατολικού, πρωτοφανής επιδημιολογική κρίση πανδημίας, προσφυγικό – που είναι πολύ πιθανόν η Λευκορωσία να αποτελεί δυστυχώς έναν κόκκο άμμου.
Προς έκτη θητεία με πρωτοφανείς μεθοδεύσεις
Ήδη οι συγκρούσεις με την αστυνομία έχουν θύματα, ο αριθμός των νέων συλλήψεων είναι άγνωστος και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο γαντζωμένος στην εξουσία Λουκασένκο θα κάνει το παν για να παραμείνει για έκτη θητεία στην εξουσία. Γι’ αυτόν, οι διαδηλωτές είναι, όπως είπε, «τηλεκατευθυνόμενα πρόβατα»!
Ο Λουκασένκο, που αψήφησε τον κορωνοϊό και άφησε τα πάντα ανοιχτά, πηγαίνοντας ο ίδιος σε αθλητικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις αν και είχε προσβληθεί από τον ιό, φρόντισε να ανεβάσει τους τόνους με την Ρωσία, καταγγέλλοντας, στις 4 Αυγούστου, συνωμοσία για πρόκληση «σφαγής» στην πρωτεύουσα Μινσκ.
Με διάγγελμά του ανακοίνωσε την σύλληψη 33 «μαχητών» προσκείμενων στο Κρεμλίνο, που ανήκουν στον ιδιωτικό στρατιωτικό όμιλο Wagner, ο οποίος κατηγορείται εδώ και πολλά χρόνια ότι στέλνει μισθοφόρους εκεί όπου η Μόσχα δεν θέλει να επέμβει επισήμως.
Στο ίδιο διάγγελμα, ο Λουκασένκο είναι αποκαλέσει… «γιαγιούλες» την αντίπαλό του στις εκλογές Τιχανόφσκαγια, της οποίας ο φυλακισμένος σύζυγος κατηγορείται ως μέλος του ομίλου Wagner προκειμένου να ενορχηστρώσει ταραχές, και τις δύο συμμάχους της, την πρώην διευθύντρια της προεκλογικής εκστρατείας ενός αντιπάλου του προέδρου που βρίσκεται στη φυλακή και τη σύζυγο ενός άλλου αντιπάλου ο οποίος είναι εξόριστος.
Ο λόγος για την Βερόνικα Τσαπκάλα, σύζυγο του πρώην πρέσβη στην Ουάσιγκτον και την Μαρίγια Καλεσνίκαβα, σύζυγο του φυλακισμένου πρώην προέδρου τράπεζας ρωσικής ιδιοκτησίας Βίκτορ Μπαμπάρικα.
Οι τρεις γενναίες φυγάδευσαν τα παιδιά τους
Τρεις γυναίκες εναντίον του καθεστώτος, με τον Λουκασένκο να μιλά απαξιωτικά για το γυναικείο φύλο, φθάνοντας στο σημείο να πει πως όποιος δεν υπηρετεί την θητεία του δεν έχει δουλειά στην πολιτική. Υπήρξαν τόσο μεγάλες οι απειλές, που όλες οι γενναίες γυναίκες τους Μινσκ έστειλαν τα παιδιά τους στο εξωτερικό πριν αρχίσει η προεκλογική εκστρατεία.
Με την αντιπολίτευση να καταγγέλλει ευρεία νοθεία και να απαιτεί επανακαταμέτρηση των ψήφων, ζητώντας ομαλή παράδοση της εξουσίας από τον Λουκασένκο, η κατάσταση στη χώρα παραμένει έκρυθμη. Το Μινσκ και 33 ακόμη πόλεις της χώρας βρίσκονται επί ποδός πολέμου.
Η οικονομική κρίση, το γεγονός ότι ο πληθυσμός έμεινε απροστάτευτος έναντι του κορωνοϊού και οι μέθοδοι του καθεστώτος – σε μια περίπτωση, άνδρες της ασφάλειας επισκέφθηκαν ένα σχολείο και ζήτησαν από τους δασκάλους να υπογράψουν πως οι γονείς κάποιων παιδιών είναι ακατάλληλοι, ώστε να τους αφαιρεθεί η επιμέλεια! – έχουν μετατρέψει τη χώρα σε καζάνι που βράζει.
«Δεν υπάρχουν ιοί εδώ»!
Από την πρώτη στιγμή ο Λουκασένκο αποκάλεσε την κρίση του κορωνοϊού «άλλη μία ψύχωση», υποστηρίζοντας ότι «ο πανικός βλάπτει περισσότερο από τον ιό» και δίνοντας… ιατρικές συμβουλές, σύμφωνα με τις οποίες η κατανάλωση βότκας και η παραδοσιακή σάουνα μπορούν να αντιμετωπίσουν τον ιό!
Την ίδια ώρα, συνεχιζόταν το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου με τον κόσμο να συνωστίζεται στα γήπεδα, ενώ ο πρώτος θάνατος από κορωνοϊό είχε ήδη σημειωθεί από τις 31 Μαρτίου, ενώ στις 10 Αυγούστου υπήρχαν ήδη 589 νεκροί (επί πληθυσμού 9,4 εκ).
Ο ίδιος ο Λουκασένκο έκανε την εμφάνισή του σε έναν αγώνα χόκεϊ, όπου αποφάνθηκε: «Δεν υπάρχουν ιοί εδώ. Βλέπετε να πετάει κανένας ιός; Εγώ δεν βλέπω».
Ακόμη κι’ όταν άρχισαν να πεθαίνουν άνθρωποι, ο Λουκασένκο επέμενε πως ο ιός είναι ένα κάπως… πιο βαρύ συνάχι, ενώ επέμενε πως οι θάνατοι ήταν άλλης αιτιολογίας, πως έχουν βρεθεί φάρμακα, πως όποιοι πεθαίνουν είναι χοντροί ή καπνιστές και πάει λέγοντας.
Το υπουργείο υγείας δεν απάντησε ποτέ σε ερωτήματα γιατρών και πολιτών, ενώ ούτε ο Τύπος μπόρεσε να ενημερώσει τον λαό, αφού υπόκειται σε σκληρή λογοκρισία.
Η δικτατορία συνεχίστηκε με άλλο πρόσωπο
Σε αντίθεση με άλλες πρώην κομμουνιστικές χώρες, στην πραγματικότητα η Λευκορωσία ουδέποτε απηλλάγη από τον ολοκληρωτισμό.
Μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας της από την πρώην Σοβιετική Ένωση, το 1990, σχεδόν αμέσως, ήδη από το 1994, έπεσε στα χέρια του Λουκασένκο και το προηγούμενο καθεστώς συνεχίστηκε με άλλον μανδύα.
Ως πρώην στέλεχος του κομμουνιστικού κόμματος, ο Λουκασένκο ήξερε πώς να το κάνει. Και ο λαός γρήγορα συνειδητοποίησε πως δεν είχε αλλάξει τίποτε: Συνέχιζαν να ζουν σε ένα σκληρό καθεστώς, που σε τίποτε δεν διέφερε από το προηγούμενο.
Ήδη από το 2004, η ΕΕ είχε αποφασίσει κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας, μετά από την εξαφάνιση τριών αντιφρονούντων και ενός δημοσιογράφου, το 1999 και το 2000. Εκείνη την χρονιά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε απονείμει το Βραβείο Ζαχάροφ στην Ένωση Δημοσιογράφων Λευκορωσίας, για τις προσπάθειές της να υπερασπιστεί την ελευθερία του Τύπου έναντι του αυταρχικού καθεστώτος Λουκασένκο, ο οποίος τότε ακριβώς είχε εξασφαλίσει το δικαίωμα να διεκδικήσει μια τρίτη θητεία, με ποσοστό της τάξης του 80% – που φαίνεται ότι είναι το αγαπημένο του!
Αλλά και στις βουλευτικές εκλογές σημειώθηκε σωρεία παραβάσεων που προκάλεσε νέες ευρωπαϊκές κυρώσεις.
Τον Οκτώβριο του 2005, τα κυριότερα κινήματα της αντιπολίτευσης εξέλεξαν σε συνέδριο στο Μινσκ, τον ενιαίο υποψήφιό τους για τις προεδρικές εκλογές του 2006, ο οποίος θα αντιμετώπιζε τον Λουκασένκο. Οι 900 αντιπρόσωποι που ήταν παρόντες στο Συνέδριο των Δημοκρατικών Δυνάμεων της Λευκορωσίας εξέλεξαν ως ενιαίο υποψήφιο της αντιπολίτευσης τον Αλεξάντερ Μιλίνκεβιτς, 58 ετών, φυσικό και ηγέτη της μη κυβερνητικής οργάνωσης Ταμείο Υποστήριξης για την Περιφερειακή Ανάπτυξη.
Αλλά στις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου 2006, ο Λουκασένκο «εξελέγη» και πάλι, με ποσοστό 83%, προκαλώντας ξανά τις διεθνείς αντιδράσεις και νέες ευρωπαϊκές κυρώσεις. Και τότε, οι φυλακές είχαν γεμίσει με αντιφρονούντες και εκατοντάδες διαδηλωτές συνελήφθησαν, συμπεριλαμβανομένου του ηγετικού στελέχους της αντιπολίτευσης Αλεξάντρ Κοζουλίν.
Τον Μάιο του 2006, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων του Λουκασένκο και 35 άλλων Λευκορώσων αξιωματούχων, που κρίθηκαν υπεύθυνοι για παραβίαση των διεθνών εκλογικών κανονισμών και για την καταστολή της αντιπολίτευσης.
Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς και πάλι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανακοίνωσε ότι απονέμει το Βραβείο Ζαχάροφ 2006 στον αρχηγό της αντιπολίτευσης στη Λευκορωσία Αλεξάντρ Μιλίνκεβιτς, ο οποίος ήταν υποψήφιος για την προεδρία στις εκλογές και είχε φυλακιστεί για 15 ημέρες επειδή συμμετείχε σε μια συγκέντρωση που δεν είχε άδεια από τις αρχές.
Η κρίση με την Ρωσία
Τον Ιανουάριο του 2007 άρχισε η κρίση του πετρελαίου με την Ρωσία, όταν η κυβέρνηση της Λευκορωσίας ανακοίνωσε επισήμως την επιβολή δασμού (45 δολάρια ο τόνος) στο διερχόμενο από το δίκτυο των αγωγών στην χώρα ρωσικό πετρέλαιο, με προορισμό τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Η τροφοδοσία της Πολωνίας και της Γερμανίας με ρωσικό πετρέλαιο διακόπηκε στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία και τελικά η Ρωσία επανέλαβε την τροφοδοσία της Ευρώπης με πετρέλαιο μέσω του αγωγού Ντρούζμπα, μετά από συμβιβασμό μεταξύ Πούτιν και Λουκασένκο, με τον τελευταίο να αποσύρει τον δασμό.
Η κρίση επαναλήφθηκε τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, όταν η Gazprom ανακοίνωσε ότι, λόγω οφειλών, θα περιορίσει κατά 45% τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς τη Λευκορωσία. Και αυτή η κρίση ξεπεράστηκε με συμβιβασμό, με την Λευκορωσία να αποπληρώνει ένα μέρος του χρέους της.
Στις προεδρικές εκλογές του Δεκεμβρίου 2010, επαναλήφθηκε το γνωστό σκηνικό: Διαδηλώσεις, συλλήψεις, τρεις υποψήφιοι για το προεδρικό αξίωμα υπό κράτηση και επανεκλογή Λουκασένκο με 79%! Είχε εξασφαλίσει την τέταρτη συνεχή θητεία του! Και αμέσως έδινε εντολή να κλείσουν τα γραφεία του ΟΑΣΕ στο Μινσκ.
Τον Μάιο του 2011, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Αντρέι Σανίκοφ καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5 ετών με την κατηγορία της υποκίνησης «μαζικών ταραχών» μετά τις προεδρικές εκλογές του 2010.
Ακολούθησαν κι’ άλλες συλλήψεις, αλλά και η ανάκληση, τον Φεβρουάριο του 2012, των πρεσβευτών της από την ΕΕ και την Πολωνία, μετά την επιβολή νέων κυρώσεων.
Το πρωτόκολλο του τρόμου
Η κατάσταση αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Και επαναλαμβάνεται ως ένα είδος εκλογικού πρωτοκόλλου: Συλλήψεις υποψηφίων και αντιφρονούντων πριν από τις προεδρικές εκλογές, νοθεία, επανεκλογή Λουκασένκο, διαδηλώσεις, νέες συλλήψεις.
Η τραγωδία του λαού της Λευκορωσίας είναι ότι εδώ και πάνω από 25 χρόνια βρίσκεται στις Συμπληγάδες ανάμεσα σε Ρωσία και Δύση.
Η Ρωσία χρειάζεται την Λευκορωσία για να διοχετεύει μέσω του εδάφους της το πετρέλαιό της, αλλά και ως αντίβαρο έναντι του ΝΑΤΟ, η Δύση συχνά κάνει τα στραβά μάτια – το 2016 ήρθησαν οι κυρώσεις εις βάρος του Μινσκ, σε μια προσπάθεια να προσεταιριστούν τον Λουκασένκο έναντι της Ρωσίας – μετά το ξανασκέφτονται υπό την πίεση της Πολωνίας και των ανθρωπιστικών οργανώσεων και τελικά αρχίζει μια νέα θητεία Λουκασένκο που οδηγεί στην επόμενη επανεκλογή του με βία και νοθεία.
Με λίγα λόγια, οι Λευκορώσοι είναι τα νέα θύματα του νέου Ψυχρού Πολέμου…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, Ν.Δ., πρώην υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητική εκπρόσωπος, δημοσιογράφος
