today-is-a-good-day
23.5 C
Athens

Χρήση ή κατάχρηση εξουσίας; Γράφει η Νάνσυ Νενέρογλου

Για αιώνες, φιλόσοφοι, κοινωνικοί επιστήμονες και ψυχολόγοι αγωνίστηκαν να απαντήσουν σεηθικές ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση και την κατάχρηση της εξουσίας. Έχουν περιγράψει τόσοτα θετικά όσο και τα αρνητικά αποτελέσματα που είχαν ισχυρά άτομα στον επιχειρηματικόκόσμο, την πολιτική, τα θρησκευτικά κινήματα, τα ιστορικά γεγονότα και τις ζωές τωνμεμονωμένων μελών της κοινωνίας.

Της Νάνσυς Νενέρογλου*

Συνήθως, η εξουσία αντιμετωπίζεται με καχυποψία και παραπέμπει σε αρνητική μεταχείρηση. Περιφρονητικοί όροι όπως «σκληροί», «εκμεταλλευτές», «φασίστες», «σαδιστές» έχουν χρησιμοποιηθεί για να περιγράψουν τους τρόπους με τους οποίους ασκείται δύναμη και επιρροή από άτομα της εξουσίας.

Αν και αυτό αποδεικνύεται συνήθως στην πραγματικότητα, η δύναμη και η ηγεσία από μόνες τους δεν είναι αποτελούν ούτε θετικό ούτε αρνητικό θεσμό. Ωστόσο, οι συγκεκριμένοι τύποι δύναμης που οι άνθρωποι τείνουν να αναπτύσσουν με την πάροδο του χρόνου και οι μέθοδοι με τις οποίες χρησιμοποιούν αυτήν τη δύναμη είτε για να εμπνεύσουν, να κυριαρχήσουν ή να καταστρέψουν άλλους ανθρώπους, μπορούν να αξιολογηθούν από ηθική άποψη.Υπάρχει μια σαφής διάκριση μεταξύ της θετικής δύναμης, η οποία χαρακτηρίζεται και ως προσωπική δύναμη και της αρνητικής δύναμης, η οποία μπορεί να εμφανιστεί με συγκαλυμμένη αρνητική μορφή.

Η προσωπική δύναμη βασίζεται στη δύναμη, την εμπιστοσύνη και την ικανότητα που αποκτούν σταδιακά τα άτομα κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους. Το άτομο εμφανίζει αυτοπεποίθηση και μια φυσική, υγιής προσπάθεια για αγάπη, ικανοποίηση και θετικό νόημα στον διαπροσωπικό του κόσμο.

Αυτός ο τύπος δύναμης αντιπροσωπεύει μια κίνηση προς την αυτοπραγμάτωση και τους υπερβατικούς στόχους στη ζωή.

Πρωταρχικός του στόχος είναι η κυριαρχία του ίδιου εαυτού και όχι των άλλων. Βασίζεται σε ικανότητες, όραμα, θετικές προσωπικές ιδιότητες και υπηρεσίες. Όταν εξωτερικεύεται, είναι πιθανό να είναι πιο γενναιόδωρη, δημιουργική και ανθρώπινη από άλλες μορφές εξουσίας.Η συγκαλυμμένη αρνητική δύναμη βασίζεται στην παθητική επιθετικότητα και εκδηλώνεται σε συμπεριφορές που υποδηλώνουν αδυναμία, ανικανότητα και αυτοκαταστροφικές τάσεις που χειραγωγούν άλλους στον διαπροσωπικό κόσμο προκαλώντας τα συναισθήματα φόβου, ενοχής και θυμού τους.

Ο τύπος αυτός δύναμης μπορεί να κυριαρχήσει και να ελέγξει τη ζωή ολόκληρων οικογενειών. Αντιπροσωπεύει έναν τύπο τρομοκρατίας στον οποίο ένα άτομο καθίσταται «υπεύθυνο» για τη δυστυχία ενός άλλου. Για παράδειγμα, τα άτομα που οδηγούν σε χρόνιο εθιστικό τρόπο ζωής, ή αυτοκαταστρέφονται ή απειλούν αυτοκτονία, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά όταν προκαλούν φόβο στα αγαπημένα τους πρόσωπα.Η υπερβολική αρνητική δύναμη χαρακτηρίζεται από επιθετικές τάσεις και ασκείται μέσω της χρήσης κυριαρχίας.

Μπορεί να εκδηλωθεί μέσα σε μια σχέση ή να γίνει σημαντικό μέρος ενός πολιτικού ή κοινωνικού κινήματος. Οι τυραννικοί ηγέτες είναι παραδείγματα αυτού του τύπου καταστροφικής δύναμης. Χρησιμοποιούν βία ή απειλές τιμωρίας, καταπιέζουν και αποθαρρύνουν με σκοπό την επίτευξη των στόχων τους. Χρησιμοποιούν τους φόβους των πολιτών προκειμένου να δημιουργήσουν, να διατηρήσουν και να αυξήσουν τη βάση εξουσίας τους.

Σε πολλές περιπτώσεις, η δομή της προσωπικότητας των ανθρώπων που αναζητούν επίμονα δύναμη με καταστροφικά μέσα, αντανακλά την υποκείμενη ψυχολογική διαταραχή. Αυτό περιλαμβάνει προβλήματα με τον θυμό, τον ναρκισσισμό, τη ματαιοδοξία και τις κοινωνιοπαθητικές τάσεις. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν εμφανή αρνητική δύναμη,αντισταθμίζουν γενικά τα συναισθήματα κατωτερότητας και τις πραγματικές ή αντιληπτές ανεπάρκειες.

Τείνουν να αποκόπτονται από τα συναισθήματα για τον εαυτό τους και τους άλλους, ενώ εκδηλώνουν την αυταρχική πλευρά της προσωπικότητάς τους ενεργώντας επικριτικά. Έχοντας τον έλεγχο σε άλλους μπορεί να γίνει εθιστικό για αυτά τα άτομα, καθώς δημιουργεί συναισθήματα ενθουσιασμού και μειώνει τα συναισθήματα ανασφάλειας. Με την επίτευξη εξουσίας έναντι άλλων ανθρώπων, οι καταστροφικοί ηγέτες προσπαθούν επίσης να αρνηθούν τα συναισθήματα αδυναμίας τους σε σχέση με το θάνατο.

Η φαντασία του ανυπόστατου θανάτου υποστηρίζει τη ματαιοδοξία τους και τους προσφέρει μια αίσθηση ότι είναι ξεχωριστοί και, ως εκ τούτου, εξαιρούνται από τις φυσικές δυνάμεις. Επειδή αυτή η διαδικασία δεν καταφέρνει ποτέ να εξαλείψει εντελώς τον φόβο του θανάτου, η ανάγκη για εξουσία γίνεται όλο και πιο επιτακτική, οδηγώντας συχνά σε καταστροφικά αποτελέσματα και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Η επίγνωση των διαφορετικών τρόπων με τους οποίους τα άτομα χρησιμοποιούν τη συγκαλυμμένη αρνητική δύναμη στις προσωπικές τους σχέσεις έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει μεγάλο μέρος της δυσαρμονίας και των συγκρούσεων μεταξύ ζευγαριών και οικογενειών. Τέλος,η κατανόηση της δυναμικής που διέπει την άσκηση υπερβολικής αρνητικής δύναμης είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων στη σύγχρονη κοινωνία.

Ο ρόλος που διαδραματίζουν οι ψυχολογικές άμυνες στο να παρακινήσουν τους πολιτικούς ηγέτες οδηγεί στην προσοχή και την ανησυχία μας. Εν κατακλείδι, η κατανόηση των συστατικών της προσωπικής δύναμης μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε συγκεκριμένες ιδιότητες που πρέπει να αναπτύξει κάποιος για να γίνει καλύτερος άνθρωπος καθώς και αποτελεσματικός και ηθικός ηγέτης.

*Η Νάνσυ Νενέρογλου, ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Τμήμα “Ψυχολογίας” και τις μεταπτυχιακές σπουδές της στη “Συμβουλευτική Ψυχολογία” στο University of Sheffield. Εκπαιδεύτηκε στην Κλινική Νευροψυχολογία της Μείζονος Κατάθλιψης και Σχιζοφρένειας (BPS Learning Centre). Ασχολήθηκε με την έρευνα πάνω στη σχέση γονέα και παιδιού μεταξύ διαζευγμένων και μη διαζευγμένων οικογενειών. Εξειδικεύτηκε στην “Εκπαιδευτική Ψυχολογία” (ΕΚΠΑ), καθώς επίσης μετεκπαιδεύτηκε παίρνοντας πιστοποίηση στην ‘Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση’(Πανεπιστήμιο Μακεδονίας). Εργάζεται ως ψυχολόγος επί σειρά ετών και είναι συνιδρύτρια του παιδικού σταθμού και νηπιαγωγείου «Reggio Θεσσαλονίκη». 

 

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ