Μαζί με την δύσκολη κατάσταση που βιώνουμε λόγω της πανδημίας του Covid19, μπροστά στα μάτια μας εξελίσσεται μια πραγματικά τραγική κατάσταση όσο αφορά το ξεπερασμένο μοντέλο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Λίγοι είναι αυτοί που αντιλαμβάνονται το τσουνάμι που έρχεται, όταν κάποια στιγμή ξεμπλέξουμε με αυτό που εδώ και εβδομάδες βιώνουμε ως κακοτράχαλη καθημερινότητα.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Από τις πρώτες κιόλας ημέρες της κρίσης της πανδημίας στην Ευρώπη, άρχισαν να αναδύονται απειλητικά τα σοβαρά προβλήματα που έχει αφήσει πίσω της η δεκαετής οικονομική κρίση της Ευρωζώνης. Είχαμε την προκλητική, αντί να κοιταχτεί στον καθρέπτη, δήλωση του Υπουργού Οικονομικών της Ολλανδίας, ότι θα πρέπει να τεθούν υπό έρευνα οι χώρες του Νότου, για να διαπιστωθεί γιατί οι χώρες του Νότου, είχαν μικρότερη οικονομική δυνατότητα, από αυτές του Βορρά, στην ΕΕ, για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Το αφεντικό της ΕΕ, η Γερμανία είπε ένα τρανταχτό όχι, στην κοινή αντιμετώπιση του ελλείματος και στα ομόλογα Covid19. Μάλιστα, η υπάλληλος του Βερολίνου, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Βον Ντερ Λάϊνεν, κατόπιν εορτής, επικαλέστηκε λάθος στη μετάφραση για την εξοργιστική δήλωσή της, όσο αφορά τη λύση που πρότεινα οι χώρες του Νότου, και τρέχει τώρα να μαζέψει τα αμάζευτα.
Η προκλητική αυτή στάση προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις ηγετών των χωρών του Νότου, σε χώρες όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία. Εικόνες, που θύμισαν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, ημέρες του 2012, και προκάλεσαν μεγάλη σιχαμάρα, για στο σύστημα Βερολίνου – Βρυξελλών.
Αυτοί που βλακωδώς πίστευαν ότι το χάσμα στην ΕΕ, μεταξύ Νότου και Βορρά, όχι μόνο ήταν βαθιά νυχτωμένοι, αλλά δεν έχουν αντιληφθεί ότι αυτό που έρχεται την επόμενη του Covid19, ημέρα θα καθιστά την κρίση του 2012, ένα απλό λόξιγκα. Η οικονομική κατάρρευση θα είναι τρομακτικά μεγαλύτερη, και πρωτόγνωρη. Το Brexit θα φαντάζει σωτήριο και η άνοδος των κομμάτων εθνικού συμφέροντος σε όλη την Ευρώπη, θα καταστήσουν την συζήτηση για το μέλλον του συστήματος των Βρυξελλών, εκρηκτική. Οι γραμμές μάχης έχουν αρχίσει να διαγράφονται ξεκάθαρα. Αυτοί τη φορά όλα δείχνουν ότι οι χώρες του Νότου, είναι μια γροθιά, απέναντι στις φωνές από το Βορρά, για νέα λιτότητα. Οι ημέρες που ο Γαλλογερμανικός άξονας προχωρούσε συντονισμένα στα πλαίσια της Ευρωζώνης, έχουν λάβει τέλος, και ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν, παρά ότι ακόμη δεν το δείχνει ξεκάθαρα, έχει αναλάβει την ηγεσία του Νότου, σε αυτή τη σύγκρουση.
Επίσης, το σύστημα Βερολίνου – Βρυξελλών, είναι κατά κάποιο τρόπο τυχερό, που στη Ρώμη, κατάφερε και απέπεμψε από την κυβέρνηση τον Ματέο Σαλβίνι, διατηρώντας τους υπαλλήλους του. Ακόμη και αυτοί άρχισαν να αντιδρούν και ο Σαλβίνι έρχεται δριμύτερος, και εάν ήταν στα πράγματα δεν είναι καθόλου απίθανο να είχε κουνήσει το μαντήλι του αποχαιρετισμού, στο Γερμανικό οικοδόμημα. Όπως δεν είναι απίθανο να το κάνει στο μέλλον.
Βέβαια, αυτή τη στιγμή δεν έχουμε μια δεύτερη κρίση του Ευρώ, και έχει φροντίσει για αυτό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Για την ώρα έχουμε μια σκληρή πολιτική σύγκρουση, που έχει την εικόνα της κρίσης. Αλλά πολύ γρήγορα, η Ευρωζώνη θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει δομικές αντιφάσεις στο κέντρο της ένωσης, και αυτή τη φορά η οργή των κοινωνιών δεν θα καταπιεστεί από πληρωμένα και αποκομμένα από την πραγματικότητα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Τα ανησυχητικά σημάδια, είχαν αρχίσει να φαίνονται από τα τέλη Φεβρουαρίου, όταν τα ομόλογα της περιφέρειας άρχισαν να ανεβαίνουν. Κάποια στιγμή, μάλιστα, κτύπησαν καμπανάκια όταν η Πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, άφησε να εννοηθεί ότι δεν δεσμεύεται από την προσήλωση του προκατόχου της, Σούπερ Μάριο Ντράγκι, για διάσωση με κάθε τρόπο του Ευρώ. Μέσα σε έξη ημέρες τα ομόλογα Ιταλίας, Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ελλάδας, πήραν τον ανήφορο. Μπορεί να μην έφτασαν σε επίπεδα του μαύρου 2012, αλλά ξύπνησαν μνήμες του.
Στις 18 του Μάρτη, η ΡΚΤ ανακοίνωσε 750 δις Ευρώ Πρόγραμμα Αγοράς Έκτακτης Ανάγκης λόγω Πανδημίας, ανεβάζοντας στο 1 τρις τις αγορές από την ΕΚΤ, για το υπόλοιπο έτος. Επίσης, η ΕΚΤ, αγνόησε τα όρια που η ίδια είχε βάλλει εισάγοντας στο πρόγραμμα και χώρες που μέχρι πρόσφατα δεν πληρούσαν τις προυποθέσεις. Αυτά τα όρια είχαν μπει για να ικανοποιήσουν τα αρπακτικά του Βορρά, γιαυτό και οι κεντρικοί τραπεζίτες Γερμανίας και Ολλανδίας, αντέδρασαν, αλλά έφαγαν πόρτα από τη Λαγκάρντ. Η κίνηση της ΕΚΤ, είχε δυο σοβαρά αποτελέσματα. Πρώτον, δούλεψε, και δεύτερον, έδωσε ανάσα στην επερχόμενη κρίση αλληλεγγύης.
Παίρνοντας ανάσα οι ηγέτες άρχισαν να κάνουν τις προτάσεις τους για την μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης. Ο Βορράς πρότεινε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης να παρέχει πιστοληπτικές γραμμές στις χώρες που το έχουν ανάγκη.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι πολιτικό. Ο ΕΜΣ έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει συγκεκριμένες χώρες, όχι για να αντιμετωπίσει γενικευμένη κρίση, άρα είναι από τη φύση του προβληματικός για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Για παράδειγμα στην Ιταλία ο ΕΜΣ, είναι τοξικός και άρρηκτα συνδεδεμένος με τη λιτότητα και την παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας στις χώρες του Βορρά. Αρχικά, ο υπάλληλος των Βρυξελλών Κόντε, διασκέδασε με την ιδέα του ΕΜΣ, αλλά όταν διαπίστωσε την οργή των Ιταλών, άλλαξε πορεία. Άλλωστε με το Σαλβίνι, εν δυνάμει Πρωθυπουργό όταν τολμήσουν να στήσουν κάλπη δεν έχει και πολλά περιθώρια ο κυβερνητικός συνασπισμός.
Το Βερολίνο, άφησε να εννοηθεί ότι είναι ανοικτό στη χρήση του μηχανισμού, με πολλούς όρους βέβαια. Ολλανδία και Αυστρία, τάχθηκαν κατά. Αυτό έχει να κάνει κατά κύριο λόγο, με εσωτερικές πολιτικές ανησυχίες.
Οι χώρες του Νότου, απάντησαν με τη δική τους αντιπρόταση για τα Covid19 ευρωομόλογα, ως εργαλείο αυστηρά για την κρίση της πανδημίας.
Ο Βορράς θεωρεί την πρόταση παγίδα, που θα επεκτείνει την κοινή αντιμετώπιση ελλειμάτων και πέρα από την κρίση της πανδημίας.
Σαν αποτέλεσμα φτάσαμε στο ρεζιλίκι της τηλεδιάσκεψης των ηγετών, που ενώ η Ευρώπη αντιμετωπίζει τραγικές καταστάσεις, υπήρξε αδιέξοδο.
Η Γαλλία προσπαθώντας να γεφυρώσει το χάσμα, πρότεινε τη δημιουργία ενός προσωρινού ταμείου, ελεγχόμενου από την Κομισιόν. Το Βερολίνο απάντησε με χρήση του EMS, αλλά με πιο ελαφριούς όρους δανειοδότησης. Η Ολλανδία πρότεινε 20 δις ευρώ για τα συστήματα υγείας και την αγορά εργασίας. Όλες αυτές οι προτάσεις θα συζητηθούν στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών την Τρίτη.
Και μέσα σε όλο αυτό το ρεζιλίκι, η πολιτική κρίση εντείνεται. Οι χώρες του Νότου και όχι μόνο αντιμετωπίζουν τραγικές καταστάσεις, σύνορα κλείνουν, δουλειές χάνονται, επιχειρήσεις καταστρέφονται, και σε καθημερινή βάση Ιταλοί πολίτες και όχι μόνο υποστέλλουν της σημαία της ΕΕ, που κυματίζει δίπλα στις εθνικές σημαίες.
Η εικόνα της εδώ και καιρό, παραπέουσα ΕΕ, έχει καταρρακωθεί. Η μάχη όλα δείχνουν ότι θα συνεχιστεί για μήνες, και αυτό λόγω της ανάσας που έχουν δώσει η κινήσεις της ΕΚΤ. Αλλά αυτό δεν λύνει το πρόβλημα. Η σημερινή ΕΕ, είναι όχι απλά ανεπαρκής, αλλά ανύπαρκτη και απλά δεν μπορεί να υπηρετήσει τις ανάγκες των κοινωνιών της Ευρώπης, ειδικά στη μετά Covid19 εποχή. Αυτό το αστείο πρέπει ή να περιοριστεί σε μια σοβαρή όχι δικτατορική ένωση ελεύθερου εμπορίου και συνεργασίας στην οικονομία ή να διαλυθεί για να μπορέσουν οι χώρες και οι λαοί τους να ανακτήσουν την εθνική τους αξιοπρέπεια και την εθνική τους κυριαρχία.
*Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτοςτου The Paul H. Nitze, School of International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος τουThe InternationalInstitute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών,διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ,και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον.
