Οι Έλληνες στο εξωτερικό αναφέρονται ρητά σε δύο άρθρα του Συντάγματος: στο Άρθρο 51 (παρ. 4) και στο Άρθρο 108. Αναφέρονται όμως έμμεσα και σε οποιοδήποτε άρθρο αναφέρεται στον ελληνικό Λαό και το ελληνικό Έθνος συνολικά, όπως π.χ. η παράγραφος 3 του Άρθρου 51, σύμφωνα με την οποία το ελληνικό Κοινοβούλιο εκπροσωπεί ολόκληρο το ελληνικό Έθνος, ή το Άρθρο 4 το οποίο ρητά δηλώνει ότι όλοι οι Έλληνες πολίτες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.
Γράφουν οι Μιχάλης Κ. Ντιναλέξης και Γιώργος Αζαρίας
Το πλαίσιο που τίθεται για τη συμμετοχή στις εκλογές είναι λοιπόν σαφές: οι Έλληνες στο εξωτερικό έχουν δικαίωμα ψήφου ισότιμα με τους εντός επικρατείας Έλληνες, ως μέρος του ελληνικού Λαού, ενώ εκπροσωπούνται στην Ελλάδα πέρα από το Κοινοβούλιο και από το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (Σ.Α.Ε., βλ. Άρθρο 108).
Η μόνη διαφορά ανάμεσα στους εντός επικρατείας και στους εκτός επικρατείας Έλληνες είναι ότι η διαδικασία ψηφοφορίας των μεν μπορεί να καθοριστεί και με απλή πλειοψηφία της Βουλής (Άρθρο 54, παρ. 1), ενώ, για τη θεσμοθέτηση της διαδικασίας για τους δε, απαιτείται να υπερψηφιστεί ο σχετικός νόμος από τα 2/3 της Βουλής, δηλαδή 200 βουλευτές (Άρθρο 51, παρ.4). Φυσικά, εξακολουθεί να είναι τυπική προϋπόθεση για τη συμμετοχή οποιουδήποτε στις εκλογές να διαθέτει την ελληνική υπηκοότητα.
Ο αριθμός των βουλευτών που απαιτείται είναι υψηλός, και δεν έχει ακόμη επιτευχθεί, με μόνη εξαίρεση τις Ευρωεκλογές, στις οποίες έχει συμφωνηθεί να στήνονται κάλπες και σε κάποια Προξενεία εντός Ε.Ε. (με μικρή και φθίνουσα καταγεγραμμένη συμμετοχή). Παρόλα αυτά, ήδη η μνεία της ανάγκης θεσμοθέτησης της διαδικασίας στο Άρθρο 51 αποτελεί αναγνώριση της αντικειμενικής αδυναμίας πολλών Ελλήνων πολιτών να επιστρέφουν για τις εκλογές και παράλληλα του γεγονότος ότι διατηρούν το δικαίωμα του εκλέγειν.
Καθώς το Σύνταγμα (Άρθρο 54) συνδέει την εκλογή βουλευτών με τον πληθυσμό των περιφερειών, και δεν υπάρχει ειδική πρόβλεψη για τυχόν βουλευτές περιφερειών του εξωτερικού, οι Έλληνες στο εξωτερικό θα μπορούν να ψηφίζουν είτε για τους βουλευτές της περιφέρειας στην οποία είναι εγγεγραμμένοι στην Ελλάδα (σαν ετεροδημότες) είτε μόνο υπέρ κόμματος χωρίς σταυρό.
Οι προτάσεις
Από το φθινόπωρο του 2018 και την έναρξη, από το ΣΥΡΙΖΑ, της διαδικασίας για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, εώς τώρα, ακούστηκαν διάφορες προτάσεις για το θέμα από κόμματα και αναλυτές. Αδιαμφισβήτητα η χειρότερη όλων ήταν αυτή των ΑΝΕΛ, οι οποίοι πρότειναν την εκλογή 15 βουλευτών-συμβούλων (!) οι οποίοι δεν θα προσμετρούνταν στους 300 και δε θα είχαν δικαίωμα ψήφου στην ελληνική Βουλή! Κοινώς, οι ΑΝΕΛ ζητούσαν να πηγαίνουν οι Έλληνες του εξωτερικού στις κάλπες για να ψηφίζουν συμβολικά. Εσχάτως, τμήματα του ΣΥΡΙΖΑ έχουν εκφράσει την ίδια η παρόμοια άποψη και γενικώς ο ΣΥΡΙΖΑ επισήμως κινείται στην κατεύθυνση που υποστηρίζει ότι οι ψήφοι στις κάλπες του εκλογικού πρέπει να εξαιρούνται από το συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα.
Το ΚινΑλ και το ΚΚΕ προσανατολίζονται σε μία λύση όπου θα μπορούν να στηθούν κάλπες σε Πρεσβείες και Προξενεία αλλά θα επιτρέπεται η συμμετοχή με αυστηρά κριτήρια «σύνδεσης» με τη χώρα, όπως π.χ. να έχει ο εκλογέας ακόμα περιουσία σε αυτή ή να μην έχει αποδημήσει περισσότερο από 30 χρόνια πριν τις εκλογές. Η ΝΔ υποστηρίζει την ψήφο χωρίς κριτήρια και την δυνατότητα επιστολικής ψήφου, ενώ μακροπρόθεσμα και τη θεσμοθέτηση βουλευτικών περιφερειών εξωτερικού.
Οι μόνες σχετικές προτάσεις που κατατέθηκαν για τη Συνταγματική Αναθεώρηση είναι του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ, καθώς οποιαδήποτε πρόταση για να κατατεθεί απαιτεί την υπογραφή 50 βουλευτών, και οι υπόλοιπες κοινοβουλευτικές ομάδες ήταν αρκετά μικρότερες. Η ΝΔ πρότεινε αναθεώρηση της παρ. 4 του Άρθρου 51, με προσθήκη εκεί της δυνατότητας να ψηφίζουν οι Έλληνες στο εξωτερικό βουλευτές εκλογικών περιφερειών εξωτερικού και περιορισμού, εάν δε γίνεται αυτό, να ψηφίζουν μόνο για κόμμα και όχι για τους βουλευτές του νομού στον οποίο είναι εγγεγραμμένοι στην Ελλάδα. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρότεινε την προσθήκη τέταρτης παραγράφου στο Άρθρο 54, επίσης προσθέτοντας τη δυνατότητα να εκλέγονται βουλευτές από περιφέρειες του εξωτερικού, αλλά περιορίζοντάς τους σε μόλις 5! Κανένα από τα δύο κόμματα δυστυχώς δεν πρότεινε να μειωθεί ο αριθμός των βουλευτών που απαιτούνται για να υπερψηφισθεί ο νόμος που θα καθορίζει τη διαδικασία της ψηφοφορίας στο εξωτερικό, κάτι που θα διευκόλυνε πολύ την θεσμοθέτησή της.
Τα νέα δεδομένα
Εν τέλει, η προηγούμενη Βουλή καταψήφισε την πρόταση της ΝΔ και υπερψήφισε την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ με πλειοψηφία όμως μόνο 158 και 160 βουλευτών στις δύο ψηφοφορίες που διενεργήθηκαν. Τι σημαίνει αυτό;
Πρώτον, ότι η παράγραφος 4 του Άρθρου 51 δεν είναι αναθεωρητέα και ισχύει ως είχε. Επομένως η παρούσα Βουλή μπορεί ακόμη να κάνει χρήση της παραγράφου για να θεσμοθετήσει τη διαδικασία ψηφοφορίας στο εξωτερικό, όμως θα εξακολουθήσει να απαιτείται πλειοψηφία 200 βουλευτών για την υπερψήφισή της.
Δεύτερον, ότι η προσθήκη της τέταρτης παραγράφου στο Άρθρο 54 θα συζητηθεί από την παρούσα Βουλή, η οποία μπορεί όμως να την αγνοήσει πλήρως ή να αλλάξει τη μορφή της.
Τρίτον, ότι ανοίγει ο δρόμος για πιθανή μελλοντική εκλογή βουλευτών από περιφέρειες του εξωτερικού.
Αξίζει να σημειωθεί πάντως, ότι, ανεξαρτήτως της πορείας της αναθεώρησης, η – για πρώτη φορά – συμφωνία του ΚΚΕ, μετά και το ΚινΑλ, στο να στήνονται κάλπες σε Πρεσβείες και Προξενεία, ανοίγει το δρόμο για μία πιθανή θεσμοθέτηση της διαδικασίας της ψηφοφορίας, αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο η ΝΔ να αποδεχτεί οποιοδήποτε αξιολογικό κριτήριο που θα καθορίζει ποιοί πολίτες μπορούν να συμμετάσχουν στις εκλογές.
Μιχάλης Κ. Ντιναλέξης
Γιώργος Αζαρίας
Κίνηση για την Ψήφο στο Εξωτερικό
