Προκειμένου να λυθεί ο Γόρδιος Δεσμός για τον σχηματισμό κυβέρνησης, ο Ισπανός σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ επιμένει να προτείνει στο αριστερό κόμμα των Podemos μία λύση «α λα Πορτογαλία»: δηλαδή μία προγραμματική συμφωνία στήριξης μίας κυβέρνησης των Σοσιαλιστών του PSOE από τους Podemos, χωρίς όμως το αριστερό κόμμα να αναλάβει υπουργεία.
Από την πλευρά τού PSOE επιμένουν ότι αυτή είναι η μόνη λύση για την εξασφάλιση μίας προοδευτικής κυβέρνησης. Το πρόβλημα, όμως, είναι πως αφ’ ότου ο Πορτογάλος ομόλογός του εξασφάλισε τη στήριξη των άλλων αριστερών σχηματισμών στη χώρα (Κομμουνιστές, Μπλοκ της Αριστεράς) άρχισε να λοξοδρομεί και να μην παραμένει πιστός στις προγραμματικές συμφωνίες προοδευτικού χαρακτήρα με τους εταίρους του. Μάλιστα, πέρασε στο Κοινοβούλιο σημαντικά νομοθετήματα, όπως η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, με τη συνέργεια της δεξιάς.
Από τους Podemos υποστηρίζουν πως η λύση αυτή δεν τους πείθει, καθώς και στην προηγούμενη θητεία του Σάντσεθ υπήρξε προγραμματική σύγκλιση, αλλά ο πρωθυπουργός δεν τήρησε τα συμφωνηθέντα. Μάλιστα, το νομοσχέδιο για τον προϋπολογισμό του 2019 περιελάμβανε πολλά μέτρα, τα οποία καμία σχέση δεν είχαν με το συμπεφωνημένο πολιτικό σχέδιο για την κατάργηση σε μεγάλο βαθμό της πολιτικής λιτότητας και περικοπών του δεξιού πρώην πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι. Εξόν από το μέτρο της αύξησης στα 900 ευρώ του κατώτατου μισθού, η κυβέρνηση Σάντσεθ δεν είχε εγκρίνει κανένα από τα άλλα μέτρα που είχαν συμφωνηθεί προγραμματικά.
Όμως το πορτογαλικό παράδειγμα εγκυμονεί κι άλλους κινδύνους. Η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Αντόνιο Κόστα επέτυχε σημαντικούς στόχους επειδή οι Κομμουνιστές του PCP, οι Πράσινοι και το Μπλοκ της Αριστεράς, την πίεζαν μέσω του Κοινοβουλίου να υιοθετήσει τα μέτρα που είχαν συμφωνήσει. Σε γενικές γραμμές η συμμαχία λειτούργησε, καθώς οι μισθοί και οι συντάξεις επικαιροποιήθηκαν και σταμάτησαν οι ιδιωτικοποιήσεις. Η οικονομία σταθεροποιήθηκε, η ανάπτυξη έφθασε το 2,1% και το έλλειμμα σταμάτησε στο 0,5% του ΑΕΠ. Η τρόικα έκανε λόγο για το «πορτογαλικό θαύμα».
Για να σταθεί όμως η κυβέρνηση, στην οποία οι άλλες αριστερές δυνάμεις δεν συμμετείχαν, χρειάστηκε η ενορχηστρωμένη κοινοβουλευτική στήριξη, με σημαντικές παραχωρήσεις κι από τις δύο πλευρές. Οι Σοσιαλιστές δέχθηκαν να περάσουν μέτρα, στα οποία έδειχναν εφεκτικότητα, όπως οι αυξήσεις στους μισθούς, ενώ οι εταίροι τους υποχώρησαν ως προς την τήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και την ευρωπαϊκή πολιτική.
Μολαταύτα, κατά το τελευταίο έτος, ο τρόπος διοίκησης του κράτους από τους Σοσιαλιστές δεν είναι και τόσο ειδυλλιακός για τους αριστερούς εταίρους τους. Ο Κόστα διαπραγματεύθηκε την εργασιακή μεταρρύθμιση με τη δεξιά και πέρασε τα μέτρα παρά την καταψήφισή τους από τις άλλες αριστερές δυνάμεις. Η μεταρρύθμιση αυτή συναντά και την αντίδραση των εργατικών ενώσεων, που απειλούν να ‘σπάσουν’ την κοινωνική συμφωνία που έχουν συνάψει με τον Κόστα, ο οποίος όμως στην προσπάθεια αυτή έχει φέρει με το μέρος του τους εργοδότες. Όπως τόνισε ο γγ του ΚΚ Πορτογαλίας (PCP) Ζερόνιμου ντε Σόουζα «εάν είναι καλό για τ’ αφεντικά, δεν είναι καλό για τους εργαζομένους».
Οι Κομμουνιστές και το Μπλόκ ήθελαν να αποσυρθεί τελείως η εργασιακή μεταρρύθμιση της προηγούμενης κυβέρνησης του κεντροδεξιού PSD (2011-14), που προέβλεπε μείωση της αποζημίωσης για τις απολύσεις και θεσμοποίηση των προσωρινών συμβάσεων εργασίας. Όμως, οι Σοσιαλιστές κατόρθωσαν να συμφωνήσουν με το PSD για τα μέτρα, μειώνοντας απλώς τη διάρκεια των προσωρινών συμβάσεων στα δύο χρόνια και τις δοκιμαστικές συμβάσεις για 180 ημέρες, όμως δεν μεταβάλλει τα μέτρα για την αποζημίωση λόγω απόλυσης.
Ο Κόστα δεν προσμέτρησε τις αντιδράσεις των αριστερών εταίρων του ούτε και στο ζήτημα που δίχασε την πορτογαλική κοινωνία, αναφορικά με το πάγωμα της μισθολογικής εξέλιξης των εκπαιδευτικών. Σε κάποιο σημείο όλα τα κόμματα είχαν ψηφίσει υπέρ της διατήρησης των ωριμάνσεων, όμως ο Κόστα απείλησε πως θα παραιτηθεί και μπόρεσε να πείσει τα δεξιά κόμματα (PSD και CDS) να αλλάξουν την ψήφο τους. Η αριστερά στήριξε αντίθετα τον αγώνα των εκπαιδευτικών, που πλημμύρισαν τους δρόμους της Πορτογαλίας σε μαζικές κινητοποιήσεις.
Όλα αυτά θα προσμετρήσουν στις επικείμενες εκλογές στην Πορτογαλία, τον προσεχή Νοέμβριο. Όλα δείχνουν πως ο Κόστα θα αναδειχθεί και πάλι νικητής, όμως δεν είναι σαφές ποιους πρόκειται να επιλέξει ως νέους συμμάχους του στο Κοινοβούλιο. Όπως έχει δηλώσει κι ο ίδιος, δεν μπορούν να αγνοηθούν οι διαφορές του με τους αριστερούς εταίρους του: «Είναι καλοί για να είμαστε φίλοι, όχι όμως και για γάμο».
Το «πορτογαλικό παράδειγμα» είναι ενδεικτικό για την τύχη που μπορεί να έχει μία προγραμματική συμφωνία Σοσιαλιστών με τους Podemos. Ιδίως, όταν οι Βρυξέλλες, αλλά και οι εργοδότες, έχουν εκφράσει την εύνοιά τους σε μία συνεργασία του PSOE με το κεντροδεξιό κόμμα των Ciudadanos. Το κόμμα του Πάβλο Ιγκλέσιας κινδυνεύει να στηρίξει μία κυβέρνηση, που σε κάποια άλλη περίπτωση μπορεί να βρει άλλα κοινοβουλευτικά στηρίγματα για να περάσει μέτρα που δεν έχουν συμφωνηθεί και δεν έχουν «προοδευτικό» χαρακτήρα. «Θέλουν να κυβερνήσουν μόνοι τους για να διαπραγματεύονται με εμάς τα κοινωνικά μέτρα και με τη δεξιά τα οικονομικά και εργασιακά μέτρα», τονίζουν από την παράταξη των Podemos. Μία εξέλιξη που το αριστερό κόμμα δεν θέλει να επιτρέψει, αλλά δεν είναι και σε θέση να επιβάλει στον Σάντσεθ.
