today-is-a-good-day
19.5 C
Athens

S-400 Τουρκία και ΗΠΑ: Τι γίνεται τώρα; Ανάλυση του Δημήτρη Απόκη

Παρά την για πάνω από δυο χρόνια και τις φρενήρεις επαφές και διαπραγματεύσεις μεταξύ της Άγκυρας και της Ουάσιγκτον, για να αποτραπεί η απόφαση Ερντογάν να αγοράσει το σύστημα S-400 από τη Ρωσία, χθες έγινε η πρώτη παραλαβή μέρους του αντιαεροπορικού συστήματος. Η παράδοση των S-400 προχώρησε παρά τις φιλοφρονήσεις που ο Ταγίπ Ερντογάν, αντάλλαξε με τον Αμερικανό Πρόεδρο, Ντόναλντ Τράμπ. Πολύ απλά ο Πρόεδρο της Τουρκίας, το είπε και το έκανε. Το θέμα είναι τι γίνεται τώρα. Ας δούμε λοιπόν πως έχουν τα πράγματα.

Του Δημήτρη Γ. Απόκη*

Η επιμονή της Άγκυρας να φτάσει την κόντρα μέχρι τέλους και να παραλάβει του S-400, της έχει στοιχήσει ήδη το πάγωμα της συμμετοχής της στο πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών 5ης γενιάς F-35. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να υποστεί η Τουρκία, τεράστιο κόστος στην αμυντική και αεροναυπηγική βιομηχανία της, καθώς και στο πρόγραμμα εκμοντερνισμού της πολεμικής της αεροπορίας. Περαιτέρω θα προκαλέσει μια δέσμη δευτερευουσών κυρώσεων οι οποίες θα προκληθούν από το νομικό πλαίσιο που ισχύει στις ΗΠΑ, και συγκεκριμένα τους νόμους, International Emergency Economic Powers Act (IEEPA, Pub.L. 95-223) and Sec 231(e) of the 2017 Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA, Pub.L. 115-44). Οι κυρώσεις αυτές θα προκαλέσουν μεγαλύτερη πίεση στην ήδη δοκιμαζόμενη σκληρά τουρκική οικονομία.

Η μόνη μέχρι σήμερα περίπτωση επιβολής δευτερευουσών κυρώσεων, με βάση το νομικό πλαίσιο CAATSA, από την Ουάσιγκτον είναι εναντίον της Κίνας, λόγω της αγοράς συστημάτων S-400 και Su-35. Εάν χρησιμοποιηθεί το ίδιο πλαίσιο για επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, είναι πολύ πιθανό ότι το τουρκικό Υφυπουργείο για την Αμυντική Βιομηχανία και ο Ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος που σχετίζεται με την αγορά των S-400, θα υποστούν οικονομικούς περιορισμούς από το το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, και ταξιδιωτικούς περιορισμούς από το Στέητ Ντιπάρτμεντ.

Αξίζει σε αυτό το σημείο να δούμε τι ακριβώς προβλέπει το νομικό πλαίσιο CAATSA. Πρόκειται για ένα πλαίσιο κυρώσεων που στοχεύει τον ενεργειακό τομέα της Ρωσίας, το Ιράν για την υποστήριξη της τρομοκρατίας και την απειλή από το πρόγραμμά του βαλλιστικών πυραύλων, και την παράνομη διακίνηση της Βόρειας Κορέας. Η πρόβλεψη που προκαλεί τις κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας, έχει να κάνει με το γεγονός ότι η αγορά των S-400 αποτελεί σημαντική συναλλαγή με οντότητα που βρίσκεται στη Λίστα Συγκεκριμένων Προσώπων του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ. Το εδάφιο 231 LSP του νομικού πλαισίου είναι μια λίστα από ρωσικές οντότητες που αποτελούν στόχους νομισματικών και οικονομικών κυρώσεων λόγω των αποφάσεων της εξωτερικής πολιτικής της Μόσχας στην Ουκρανία (προσάρτηση Κριμαίας), το διαδίκτυο, και την ανάμιξη στις αμερικανικές εκλογές του 2016.

Η Τουρκία αντιμετωπίζει κυρώσεις επέλεξε να συνδιαλλαγεί με βασικούς ρωσικούς στόχους των αμερικανικών κυρώσεων. Η απόφαση της κυβέρνησης της Τουρκίας, για αγορά των S-400 από ρωσική που είναι στόχος αμερικανικών κυρώσεων, και η παράδοση του συστήματος προκαλεί την επιβολή δευτερευουσών κυρώσεων και έχει ως στόχο την αποτροπή περαιτέρω συνδιαλλαγών με οντότητες που βρίσκονται στη λίστα LSP, όπως είναι η βασική εξαγωγική εταιρία στον αμυντικό τομέα Rosboronexport.

Ο Πρόεδρος Τράμπ, από τις 20 Σεπτεμβρίου του 2018, έχει περάσει την αρμοδιότητα για την επιβολή κυρώσεων που προβλέπεται από το νομικό πλαίσιο CAATSA, στον Υπουργό Εξωτερικών και τον Υπουργό Οικονομικών με το Προεδρικό Διάταγμα 13849. Την ίδια ημέρα ο Υπουργός Εξωτερικών, Μάϊκ Πομπέο, ανακοίνωσε την επιβολή κυρώσεων σε οντότητες της Κίνας, για την αγορά από την Rosboronexport της Ρωσίας, πυραύλων S-400 και μαχητικών αεροσκαφών Su-35.

Το προηγούμενο της Κίνας δείχνει ότι ακόμη και όταν οι ΗΠΑ επιβάλλουν δευτερεύουσες CAATSA κυρώσεις σε στρατηγικό αντίπαλο, όπως η Κίνα, η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση των ΗΠΑ, επιδιώκει να στοχεύσει τις κυρώσεις σε οντότητες και πρόσωπα που συμμετέχουν στη συνδιαλλαγή με τους βασικούς στόχους της Λίστας LSP.

Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην Equipment Development Department (EDD) and the Director of EDD της Κίνας ήταν, άρνηση αδειών εξαγωγών, απαγόρευση συνδιαλλαγών συναλλάγματος σε περιοχές ευθύνης των ΗΠΑ, απαγόρευση συνδιαλλαγών με το οικονομικό σύστημα των ΗΠΑ, μπλοκάρισμα οποιασδήποτε περιουσίας ή συμφερόντων σε περιουσίες στις ΗΠΑ, επιβολή κυρώσεων στον επικεφαλής της EDD, και στον Διευθυντή της. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι το πλαίσιο των δευτερευουσών κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας θα είναι παρόμοιο. Επίσης, σε αντίθεση με την περίπτωση της Κίνας που μιλάμε για επιβολή κυρώσεων σε στρατηγικό αντίπαλο, στην περίπτωση της Τουρκίας, μιλάμε για επιβολή κυρώσεων σε στρατηγικό εταίρο και σύμμαχο στο ΝΑΤΟ.

Σε αντίθεση με την Κίνα, μια επιβολή παρόμοιας δέσμης δευτερευουσών κυρώσεων στην Τουρκία, θα έχει πολύ μεγαλύτερες επιπτώσεις. Σε αντίθεση με την Κίνα, οι ΗΠΑ έχουν πολλές συμφωνίες στους τομείς άμυνας και αεροναυπηγικής με την Τουρκία. Υπάρχει συμπαραγωγή και τοπική στην Τουρκία παραγωγή, μερών, των F-35, CH-47, και UH-60. Η επιβολή κυρώσεων θα επιφέρει μεγάλο τραύμα στην τουρκική βιομηχανία και στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις.

Είναι σίγουρο ότι το νομικό πλαίσιο με βάση την CAATSA sec. 231, για επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία υπάρχει και είναι ξεκάθαρο. Παρόλα αυτά οι πολιτικές προεκτάσεις και η πολιτική διαδικασία, περιπλέκει πολύ την κατάσταση. Η Ουάσιγκτον, σε κυβερνητικό επίπεδο, είναι δύσκολο να μην επιβάλλει κυρώσεις στην Άγκυρα, για την αγορά των S-400, διότι οι εξαιρέσεις, Sec. 231b που προστέθηκαν στο fiscal 2019 NDAA Sec. 1924 και η προβλεπόμενη καθυστέρηση επιβολής κυρώσεων σύμφωνα με το Sec. 231c, δεν είναι διαθέσιμες.

Αυτό που μπορεί να κάνει η αμερικανική κυβέρνηση είναι να προσπαθήσει να μειώσει τις επιπτώσεις με διάφορους τρόπους. Όπως ήδη ανέφερα, ο Υπουργός Εξωτερικών, έχει την εξουσία να ονομάσει τις οντότητες στις οποίες θα επιβληθούν κυρώσεις, και αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει τρόπο ελέγχου της έντασης των επιπτώσεων. Επίσης, θα μπορούσε να επιλέξει ποιες από τις πέντε κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην Κίνα, θα επιβληθούν στην Τουρκία και σε ποιες οντότητες. Ακόμη ένας τρόπος είναι να ελεγχθεί το πόσο σύντομα θα επιβληθούν οι κυρώσεις. Στην περίπτωση της Κίνας, πήρε εννέα μήνες για την εφαρμογή. Μένει να δούμε πόσο γρήγορα θα δράσει ο Κ. Πομπέο, σε συνεργασία με τον Υπουργό Οικονομικών Μινιούτσιν, και τις κυβερνητικές υπηρεσίες που εμπλέκονται στην επιβολή των κυρώσεων.

Η αμερικανική κυβέρνηση θα πρέπει να ισορροπήσει την οποιαδήποτε προσπάθεια μείωσης των επιπτώσεων από την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, με την επιθυμία του Κογκρέσου να επιβάλλει την εξουσία του που προβλέπεται από το άρθρο 2 του Συντάγματος, με πρόσθετο νομικό πλαίσιο. Ήδη οι αρμόδιες επιτροπές στη Γερουσία και την Βουλή των Αντιπροσώπων έχουν περάσει σχέδια νόμου που προβλέπουν κυρώσεις έναντι της Τουρκίας. Το γεγονός ότι το νομικό πλαίσιο CAATSA, έχει υιοθετηθεί από το Κογκρέσο με διευρυμένες πλειοψηφίες που αντέχουν προεδρικό βέτο, καθιστά πολύ δύσκολα τα πράγματα για την Τουρκία.

Το Κογκρέσο έχει το δικαίωμα να εξετάσει τις προτάσεις για κυρώσεις και να εφαρμόσει κατά γράμμα το νομικό πλαίσιο. Όταν ο Πρόεδρος Τράμπ, υπέγραψε το νομικό πλαίσιο CAATSA το 2017, η κυβέρνηση συνόδευσε την υπογραφή με αμφισβήτηση της συνταγματικότητας του, λόγω των περιορισμών που θέτει στις εξουσίες του Προέδρου, στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Εάν η κυβέρνηση επιθυμεί να ζητήσει εξαίρεση για την Τουρκία, τότε θα πρέπει να υποβάλλει έκθεση που να προτείνει την εξαίρεση.  Εάν επίσης, επιβάλλει περιορισμένες κυρώσεις, που δεν ικανοποιούν το Κογκρέσο, τα νομοθετικά σώματα έχουν τη δυνατότητα να προτείνουν νέο νομικό πλαίσιο ή διορθώσεις για να αλλάξουν την αντιμετώπιση των κυρώσεων έναντι της Τουρκίας.

Το σίγουρο είναι ότι με την αρχή της παράδοσης των S-400 στην Τουρκία, έχουν συμπληρωθεί οι προβλέψεις για κυρώσεις βάση του νομικού πλαισίου CAATSA. Παρόλα αυτά, αν και αυτό είναι ξεκάθαρο, αυτό που δεν είναι ξεκάθαρο είναι το πόσο σύντομα, το πόσο δυναμικά, και το πόσο διευρυμένα, θα επιβληθούν οι επικείμενες κυρώσεις. Το σίγουρο είναι ότι το πώς θα εξελιχθεί αυτή η διαδικασία δεν θα καθορίσει μόνο τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, αλλά και το πως η αμερικανική κυβέρνηση σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την οικονομική της δύναμη  σε μια εποχή  νέου στρατηγικού ανταγωνισμού, διότι η Τουρκία δεν είναι η μόνη χώρα που φλερτάρει με τη Ρωσία για πρόσβαση σε προηγμένα οπλικά συστήματα και τεχνολογίες. Είναι απλά η πρώτη που έχει τα κότσια να το κάνει.

Οι πληροφορίες λένε ότι η Τουρκία έχει σχεδιασμό να τοποθετήσει τους S-400 στα νότια σύνορά της στην πόλη Suruc, σε τέσσερεις με έξη εβδομάδες, για να συμβαδίσουν με τη μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση στη νοτιοανατολική Συρία.

Ο Ερντογάν έκανε το μεγάλο βήμα. Μένει να δούμε το μέγεθος της απάντησης της Ουάσιγκτον και το πόσο σύντομη θα είναι η απάντηση αυτή. Είναι βέβαιο ότι οι εξελίξεις γύρω από το θέμα αφορούν άμεσα την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας και της Κύπρου, και αποτελούν την πρώτη σημαντική καυτή πατάτα της νέας ελληνικής κυβέρνησης. Χρειάζεται άμεσος και σοβαρός στρατηγικός σχεδιασμός για όλα τα ενδεχόμενα, διότι το παιχνίδι είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και επικίνδυνο.

*Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος του The International Institute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ, και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον. 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ