Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε κατάσταση πολιορκίας. Σε εκλογικές αναμετρήσεις, από την Σουηδία μέχρι την Ισπανία, οι δεξιοί λαϊκιστές εξακολουθούν να ενισχύονται ενώ η υποστήριξη προς τα παραδοσιακά κόμματα εξασθενεί. Τα λαϊκιστικά κόμματα προσδοκούν να έχουν αξιόλογα κέρδη στις εκλογές, που θα τους δώσουν περισσότερη ισχύ από όση είχαν ποτέ στους κεντρικούς θεσμούς της ΕΕ. Διακυβεύεται η συνοχή της Ευρώπης.
Μολονότι το φιάσκο του Brexit έχει μειώσει την ελκυστικότητα της αποχώρησης μιας χώρας από την Ένωση, οι λαϊκιστές παραμένουν αποφασισμένοι να υπονομεύσουν την ΕΕ από τα μέσα. Επιδιώκουν να αναστείλουν την πρόοδο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, να ακυρώσουν τις αρμοδιότητες των Βρυξελλών και να περιορίσουν την δυνατότητα της ΕΕ να υποχρεώνει τα μέλη της να τηρούν τους δημοκρατικούς κανόνες. Υπάρχει βασιμότητα στην δυσφορία που στηρίζει τους στόχους των λαϊκιστών.
Οι Βρυξέλλες τείνουν έχουν την τάση να επιβάλουν υπερβολικές ρυθμίσεις και κατηγορούνται για έλλειψη λαϊκής νομιμοποίησης. Όμως οι ατέλειες της ΕΕ ωχριούν μπροστά στους κινδύνους που ελλοχεύουν από τους λαϊκιστές. Αν δεν τεθεί υπό έλεγχο, η μόλυνση του λαϊκισμού θα διαβρώσει σταδιακά την ταυτότητα της Ευρώπης σαν μιας δημοκρατικής ένωσης που βασίζεται σε κοινές αξίες. Επίσης, θα αποδυναμώσει την ευρωπαϊκή επιρροή στο εξωτερικό.
Οι λαϊκιστές απειλούν την σταθερότητα της Ευρώπης, της Δύσης και του πλανήτη, επειδή σε μεγάλο βαθμό απορρίπτουν την ιδέα της συλλογικής δράσης για την αντιμετώπιση υπερεθνικών προβλημάτων.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες χρειάζονται μια ολοκληρωμένη στρατηγική για να περάσουν στην αντεπίθεση. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος της ανόδου των λαϊκιστών και να διορθώσουν τα δικαιολογημένα παράπονα των ψηφοφόρων που γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης για εκλογικά κέρδη. Ταυτόχρονα πρέπει να αντισταθούν στο πειρασμό να ικανοποιήσουν τις ακραίες απαιτήσεις τόσο από τα δεξιά, όσο και από τα αριστερά. Το πρώτο βήμα είναι ο προσδιορισμός του προβλήματος. Το τοπίο του λαϊκισμού είναι ανομοιόμορφο και κακόφωνο, όπως και η ίδια η Ευρώπη, υπάρχουν όμως κοινά στοιχεία που εξηγούν την έλξη του.
Οι λαϊκιστές αξιοποιούν την οργή της κοινής γνώμης κατά των πολιτικών ελίτ, που τις παρουσιάζουν σαν διεφθαρμένες και αδιάφορες για τις καθημερινές δυσκολίες των ψηφοφόρων. Αντλούν υποστήριξη από πολίτες χαμηλής εκπαίδευσης και από ανθρώπους που ζουν σε περιοχές που έχουν πληγεί από την παγκοσμιοποίηση. Οι λαϊκιστές εκμεταλλεύονται την αγωνία για τον πολιτισμό και αποδίδουν την απώλεια των εθνικών ταυτοτήτων στους μετανάστες, τους αιτούντες ασύλου και τους απρόσωπους γραφειοκράτες της ΕΕ. Επίσης επωφελούνται από διάβρωση της εμπιστοσύνης των ψηφοφόρων προς τα παραδοσιακά κόμματα.
Σε χώρες με κατακερματισμένα εκλογικά σώματα, όπως το Βέλγιο και η Σουηδία, η διαδικασία και μόνο σχηματισμού κυβέρνησης μπορεί να διαρκέσει μήνες. Όσο πιο ιδεολογικά διαφοροποιημένοι γίνονται οι κυβερνητικοί συνασπισμοί, τόσο περιορίζεται η ικανότητά τους να κυβερνήσουν αποτελεσματικά, γεγονός που ενισχύει το αντισυστημικό μήνυμα των λαϊκιστών.
Για να κατορθώσουν να ανασχέσουν τον λαϊκισμό, οι εθνικοί ηγέτες πρέπει να επιδείξουν μεγαλύτερη ευαισθησία στις αποχρώσεις της πολιτικής σε τοπικό επίπεδο, όπως με κάποια επιτυχία έκανε ο Emmanuel Macron.
Οι μετριοπαθείς πρέπει να παρουσιάζουν συγκεκριμένες λύσεις για τα προβλήματα που τροφοδοτούν την δυσαρέσκεια. Αυτό σημαίνει τρία πράγματα: διεύρυνση των οικονομικών ευκαιριών για τους εργαζόμενους φτωχούς, εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου για τη μεταρρύθμιση του συστήματος μετανάστευσης της ΕΕ και περισσότερη λογοδοσία των θεσμών της Ένωσης προς τους ψηφοφόρους που διατείνονται πως υπηρετούν. Η επιδίωξη πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη προς τα παραδοσιακά κόμματα και θα αμβλύνει την επιρροή του λαϊκισμού.
Δεν θα είναι εύκολο, ούτε τα αποτελέσματα θα είναι άμεσα. Πρέπει όμως να αρχίσει να γίνεται τώρα, για το καλό της Ευρώπης.
ΠΗΓΗ: BLOOMBERG
