Το γλωσσάρι του Πάσχα – Μέρος 2ο

Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στις εκφράσεις από τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας και των ημερών της πασχαλινής περιόδου, μια που η γλώσσα μας είναι γεμάτη από αυτές. Στην καθημερινή μας ομιλία αποκτούν άλλη διάσταση, αυτή των δικών μας προσωπικών στιγμών. Παραμένουν, όμως, ιδιαίτερα εκφραστικές. Συνεχίζουμε να τις παραθέτουμε αλφαβητικά, για να μπορεί, όποιος θέλει, να τις ανακαλεί πιο εύκολα.

Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα

1. Διεμερίσαντο τὰ ἱμάτια: Τα μοιράστηκαν όλα μεταξύ τους, δεν άφησαν τίποτα, για το οποίο δεν έγινε σαφές σε ποιον ανήκει. Μας θυμίζει η φράση «διαμεριζόμενοι δὲ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἔβαλον κλῆρον» από την ευαγγελική περικοπή του Λουκά (ΚΓ.34) το περιστατικό ότι, πριν τη Σταύρωση, κάποιοι από τους παρευρισκομένους βασανιστές του Χριστού, Τον απογύμνωσαν και έβαλαν κλήρο για το ποιος θα πάρει τα ρούχα Του. Το περιστατικό αυτό το απεικονίζει πολύ ωραία ο μεγάλος μας ζωγράφος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος.
2. Δίκην Ποντίου Πιλάτου: εκείνος που δεν παίρνει θέση, αλλά θέλει να τα έχει καλά με όλους, λειτουργεί σαν τον Πόντιο Πιλάτο, που ακολούθησε την θέληση του πλήθους και απέλυσε το Βαραββά, ενώ παρέδωσε τον Χριστό, για να σταυρωθεί. Μέσα του ο Πιλάτος ήξερε ότι δεν υπάρχει κάποια λογική κατηγορία που να ενοχοποιεί τον Ιησού. Φοβόταν, όμως, να τα βάλει με τον όχλο. Δίκην Ποντίου Πιλάτου ενεργούν σήμερα κυρίως οι πολιτικοί μας, όταν δεν έχουν το σθένος να συγκρουσθούν με τον παραλογισμό του κόσμου.
   

3. Ἔξω τοῦ νυμφῶνος: έξω από το νυμφώνα μένει όποιος δεν είναι έτοιμος, δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις και συνεπώς δεν έχει κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες. Ο χρόνος περνά και ο οκνηρός δεν διαβαίνει το κατώφλι του νυμφώνα, όπως άλλωστε και οι δέκα μωρές παρθένες. Σε αυτές είναι αφιερωμένη η παραβολή (Ματθ. ΚΕ.1-13), στην οποία οι πέντε από αυτές είχαν αγοράσει το απαραίτητο λάδι και μπόρεσαν να υποδεχθούν τον νυμφίο, ενώ οι άλλες πέντε όχι.
   

4. Ἐπὶ ξύλου κρεμάμενος: η φράση αυτή μπορεί να περιγράψει πολύ ωραία την χώρα μας πριν κλείσει η αξιολόγηση. Έχουμε μείνει επί ξύλου κρεμάμενοι, αδέκαροι, σε άθλια κατάσταση. Προέρχεται από την Ακολουθία των Παθών και μας θυμίζει το παράλογο της ανημπόριας του Θεανθρώπου, όταν ήταν κρεμασμένος στο Σταυρό.
   

5. Ἐπὶ τὸν τύπον τῶν ἥλων: για όσους δεν πιστεύουν, αν δεν βεβαιωθούν, αν δεν βάλουν το χέρι τους επί τον τύπο των ήλων, στο σημάδι από τα καρφιά. Επί τον τύπο των ήλων ζητούσε και ο Θωμάς να θέσει τα χέρια του για να πειστεί ότι, μετά την Ανάσταση, είχε μπροστά του το Διδάσκαλό Του και Θεό Του. Το περιστατικό αυτό διασώζει ο μαθητής του Χριστού Ιωάννης (Κ.25).

6. Ζωή χαρισάμενη: λίγο αλλαγμένο το συγκεκριμένο παράθεμα, γιατί το πραγματικό, που προέρχεται από το αναστάσιμο τροπάριο, έχει ως εξής: Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασιν ζωήν χαρισάμενος. Ο Χριστός με την Ανάστασή Του νίκησε τον βιολογικό και πνευματικό θάνατο. Αλλά μια ζωή χωρίς θάνατο είναι για όλους μας ζωή χαρισάμενη, ζωή με όλες τις χαρές.
   

7. Ἡ ἐσχάτη πλάνη ἔσται χείρων τῆς πρώτης: σε μια κατά λέξη απόδοση θα λέγαμε ότι η τελευταία πλανερή ενέργεια θα είναι χειρότερη από την προηγούμενη. Πράγματι, αν κάνουμε ένα δεύτερο λάθος, ενώ έχουμε συνειδητοποιήσει τις προηγούμενες εσφαλμένες μας πράξεις, αποδεικνύουμε, αν μη τι άλλο, την αδυναμία να σκεφθούμε σωστά. Το χωρίο αυτό από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο ΚΖ.64 είναι φράση που είπαν οι αρχιερείς και οι φαρισαίοι στον Πιλάτο μετά την ταφή του Χριστού. (Κέλευσον οὖν ἀσφαλισθῆναι τὸν τάφον ἕως τῆς τρίτης ἡμέρας, μήποτε ἐλθόντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ νυκτὸς κλέψωσιν αὐτὸν καὶ εἴπωσι τῷ λαῷ, ἠγέρθη ἀπὸ τῶν νεκρῶν· καὶ ἔσται ἡ ἐσχάτη πλάνη χείρων τῆς πρώτης). Δηλαδή, δώσε, λοιπόν, διαταγή να φρουρηθεί ο τάφος μέχρι την τρίτην ημέραν, μήπως έλθουν οι μαθητές του νύκτα, τον κλέψουν και πουν στον λαό αναστήθηκε από τους νεκρούς. Και τότε, η τελευταία πλάνη θα είναι χειρότερη από την πρώτη, αυτή που μερικοί τον είχαν πιστέψει ως Μεσσία.

8. Ἡ ζωή ἐν τάφῳ: η ίδια η ζωή να βρίσκεται στον τάφο είναι σχήμα οξύμωρο. Είναι μια διαπίστωση που κάνουμε, όταν αγωνιζόμαστε, για να διατηρήσουμε τη ζωή μέσα στον παραλογισμό του πολέμου, όταν βλέπουμε μικρά παιδιά ή νέους ανθρώπους να κακοπαθαίνουν, όταν οι δυσκολίες δοκιμάζουν τους σφριγηλούς και ρωμαλέους. Την ακούμε στα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής, ενώ αποτελεί τον τίτλο βιβλίου του Στρατή Μυριβήλη με το οποίο αναφέρεται στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
   

9. Ἥμαρτον: ήμαρτον ομολογούμε αν παραδεχθούμε ότι κάναμε κάποιο λάθος, όπως άλλωστε παραδέχθηκε κι ο Ιούδας ότι έσφαλε: Ἥμαρτον παραδοὺς αἷμα ἀθῷον, είπε, αμάρτησα, σας παρέδωσα αθώο (Κατά Ματθαίον ΚΖ.4).

10. Ἰδοὺ ὁ ἄνθρωπος: Δείτε τον άνθρωπο, ορίστε, να ποια είναι η κατάστασή του, άθλια και κακή. Με αυτήν μνημονεύουμε την ανακοίνωση του Πιλάτου, όταν βγήκε από το πραιτώριο και, απευθυνόμενος προς το συγκεντρωμένο πλήθος, έδειξε τον Χριστό μαστιγωμένο, βασανισμένο, με το ακάνθινο στεφάνι στο κεφάλι (Κατά Ιωάννην ΙΘ.6).

*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας