Υποτίθεται ότι αυτή θα ήταν η χρονιά που η Ευρώπη θα έβαζε μια τάξη στις υποθέσεις της. Θα επικύρωνε επιτέλους την συμφωνία αποχώρησης της Βρετανίας. Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron, με τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του να αναζωογονήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα διαδεχόταν την Angela Merkel ως ο de facto ηγέτης της. Η υποχώρηση της δημοκρατίας στην Ουγγαρία και την Πολωνία θα περιοριζόταν.
Θα έμπαινε φρένο στον λαϊκισμό. Μακάρι να ήταν έτσι. Η αναταραχή συνεχίζεται όπως πριν. Καθώς πλησιάζει το τέλος άλλης μιας οργισμένης χρονιάς, η μόνη διαφορά είναι πως η ΕΕ δεν διαθέτει πλέον έναν ισχυρό ηγέτη που θα την οδηγήσει μέσα από κρίσεις που ανατρέπουν την ατζέντα της.
Η κ Merkel έπαιξε αυτό τον ρόλο, τώρα όμως έχει παροπλιστεί και η φωνή της στα ευρωπαϊκά ζητήματα ασκεί μικρότερη επιρροή. Ο κ Macron αντιμετωπίζει βίαιες διαδηλώσεις και μια διάχυτη κρίση εσωτερική κρίση, με δική του υπαιτιότητα, και η προεδρία του απειλείται. Η πολιτική αναταραχή ήταν οφθαλμοφανής και χθες με τις πρόσφατες εξελίξεις του βρετανικού ψυχοδράματος.
Η πρωθυπουργός Theresa May περιηγήθηκε τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όπου είχε επείγουσες συναντήσεις, σαν μετανοούσα που κάνει ένα επικίνδυνο προσκύνημα στην Ευρώπη αναζητώντας απελπισμένα βοήθεια για να αναστήσει την συμφωνία αποχώρησης, την οποία είχε αποσύρει από το κοινοβούλιο για να μην υποστεί βέβαιη ήττα. «Αυτή είναι η στιγμή της αλήθειας, η στιγμή της παραδοχής ότι τα πράγματα είναι δυσκολότερα από όσο ένα χρόνο πριν», δήλωσε ο Pierre Vimont, πρώην πρέσβης και πρώην διευθυντής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης.
Η πρόσφατη αναταραχή που εκδηλώνεται στις τρεις παραδοσιακές δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης – που κάποτε θεωρούνταν πυλώνες πολιτικής σταθερότητας – αποδεικνύει ότι καμία γωνία της Ευρώπης δεν είναι απρόσβλητη από τις πολιτικές διασπάσεις που απλώθηκαν μετά την εκδήλωση της παγκόσμιας κρίσης το 2008 και επιταχύνθηκαν από την μεταναστευτική κρίση το 2015. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συναντηθούν στις Βρυξέλλες για την τελευταία σύνοδο κορυφής φέτος, που υποτίθεται ότι θα είχε το Brexit εκτός ημερήσιας διάταξης και στο επίκεντρο τις ευρωεκλογές του Μαΐου.
Οι ευρωεκλογές συνήθως προκαλούν αμηχανία στους ψηφοφόρους, ωστόσο αυτή τη φορά μπορεί να αποδειχθούν αποφασιστικές, επειδή τα ακροδεξιά κόμματα προσδοκούν να αυξήσουν τις δυνάμεις τους στις Βρυξέλλες. Το επείγον ερώτημα είναι ποιος είναι σε θέση να οργανώσει την Ευρώπη τώρα, καθώς αναδύεται αργά μια νέα γενιά πολιτικών, στην Γερμανία και αλλού, δήλωσε η Daniela Schwarzer, διευθύντρια του γερμανικού Council on Foreign Relations.
Με τις θητείες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να λήγουν και με τη Merkel και τον Macron αποδυναμωμένους, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιος πειστικός ηγέτης πανευρωπαϊκού βεληνεκούς. Η κ Merkel υπήρξε μια σοβαρή ευρωπαϊκή φωνή που επέσυρε την παγκόσμια προσοχή και κυριαρχούσε πάνω στους εθνικιστές ηγέτες άλλων κρατών-μελών. Όμως η πιθανή διάδοχός της, η Annegret Kramp-Karrenbauer, παρά το γεγονός ότι είναι φιλοευρωπαία, είναι σχετικά νεοφώτιστη με μικρή εμπειρία στην εξωτερική πολιτική.
Επίσης, τα προβλήματα του κ Macron στο Παρίσι έχουν προκαλέσει μεγάλη αποδιοργάνωση στην γαλλογερμανική συμμαχία, που ήταν ανέκαθεν η ο πυρήνας της διαμόρφωσης της ευρωπαϊκής πολιτικής. «Το Brexit, οι αυξανόμενες εντάσεις και πολώσεις μεταξύ κυβερνήσεων στην ΕΕ και η αδυναμία του συστήματος των Βρυξελλών, διευκολύνουν την ανάληψη πρωτοβουλιών σε εθνικό και πολυμερές επίπεδο. Όμως για να γίνει αυτό χρειάζονται ηγέτες, πρόσωπα που τουλάχιστον θα είναι ικανά να κινητοποιήσουν και να ηγηθούν μικρών ομάδων χωρών», δήλωσε η Schwarzer.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ΕΕ έχει σωρεία προβλημάτων – ο λαϊκισμός, η αμφισβήτηση του κράτους δικαίου από την Ουγγαρία και την Πολωνία, οι απειλές για το ενιαίο νόμισμα, ο ιταλικός προϋπολογισμός, κυβερνοεπιθέσεις της Ρωσίας κατά της δημοκρατίας και οι εκφοβιστικές κινήσεις της στην Ουκρανία, ο Trump που διαλαλεί την περιφρόνησή του. Πολλοί είχαν ελπίσει ότι ο κ Macron και το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα θα δυνάμωναν την ετοιμοθάνατη Γαλλία και θα εξασφάλιζαν μια στιβαρή ηγεσία για την Ευρώπη. Ωστόσο, αντιμέτωπος με τις διαδηλώσεις των εξοργισμένων Κίτρινων Γιλέκων, ο Macron απηύθυνε διάγγελμα σε μια προσπάθεια να αποκλιμακώσει την κρίση και πρόσφερε φοροελαφρύνσεις και αυξήσεις μισθών στην εργατική τάξη.
Με αυτό τον τρόπο ο Macron έθεσε σε κίνδυνο την αξιοπιστία του στα μάτια των Ευρωπαίων που θαύμαζαν το αποφασιστικό μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα. Για κάποιους, μοιάζει πλέον όμοιος με πολλούς Γάλλους προέδρους που υπέκυψαν μπροστά στις διαδηλώσεις και την βία του δρόμου.
Το ερώτημα είναι αν τα μέτρα που εξήγγειλε ανοίγουν τρύπα στον προϋπολογισμό, το έλλειμμα του οποίου ήδη κινείται επικίνδυνα κοντά στο όριο του 3%. Η λαϊκιστική κυβέρνηση στην Ιταλία θα ενθαρρυνθεί να επιμείνει στο δικό της πρόγραμμα δαπανών, αποδεικνύοντας ακόμη εμφατικότερα στους Γερμανούς ότι η Γαλλία είναι ανίκανη να προχωρήσει σε σοβαρές μεταρρυθμίσεις. Επί πολλά χρόνια οι Βρυξέλλες επέβαλαν αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία σε υπερχρεωμένες χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία, οπότε η προοπτική να παραβεί τους κανόνες και η Γαλλία θα προκαλέσει ζημιά .
Ο Dominique Moïsi, Γάλλος πολιτικός επιστήμονας στο Ινστιτούτο Montaigne, δήλωσε ότι η ευρωπαϊκή ηγεσία έχει αποδυναμωθεί επειδή οι ηγέτες σημαντικών χωρών όπως η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν στρέψει την προσοχή τους στο εσωτερικό και «επηρεάζουν ελάχιστα το παιχνίδι της ανταγωνιστικής αποσύνθεσης». «Αυτή είναι η στιγμή που η Ευρώπη έπρεπε να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, όμως η Ευρώπη είναι εντελώς εγωκεντρική, διακατέχεται από εμμονή για τον εαυτό της και για το τι θα συμβεί αύριο στην Βρετανία, την Γαλλία και την Γερμανία. Η πιο ανησυχητική περίπτωση είναι η Γαλλία του Macron. Ο Macron ήταν φορέας της ελπίδας, τώρα όμως είναι ο φορέας της απελπισίας και της οργής. Η πολιτική αναταραχή που απειλεί την Γαλλική Δημοκρατία, που είναι απαραίτητη στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, μπορεί να αποβεί καταστροφική. Αν αποτύχει ο Macron, το μέλλον της Γαλλίας θα είναι το παρόν της Ιταλίας, η αναβίωση των άκρων, ιδιαίτερα του Εθνικού Μετώπου που έχει μετονομαστεί σε Εθνικό Συναγερμό, με ηγέτιδα πάντα την Marine Le Pen», είπε ο Moïsi.
Ο κ Vimont από την πλευρά του προειδοποιεί ότι τα προβλήματα της ΕΕ υπερβαίνουν την Βρετανία, την Γαλλία και την Γερμανία και περιλαμβάνουν χώρες όπως η Σουηδία, που ακόμη δεν έχει κυβέρνηση, το Βέλγιο, αλλά και την Ισπανία, την Ολλανδία και την Δανία, όπου οι κυβερνητικές πλειοψηφίες είναι ισχνές και η λαϊκή οργή αυξάνεται εξαιτίας ζητημάτων όπως η μετανάστευση, το Ισλάμ και η ταυτότητα. «Οι μορφές είναι διαφορετικές, η αιτία όμως είναι η ίδια.
Οικονομική πολιτική, παγκοσμιοποίηση, νέες τεχνολογίες, ένας νέος πολυπολικός κόσμος, η άνοδος της Κίνας, όλα καταλήγουν στην δυσαρέσκεια μεγάλου αριθμού πολιτών μας που το φωνάζουν καθαρά, ενώ κανείς δεν είναι ακόμη σε θέση να προτείνει ένα μέλλον που θα λαμβάνει υπόψη αυτή την δυσαρέσκεια», δήλωσε ο Vimont. Το επόμενο τεστ θα είναι οι ευρωεκλογές. Ήδη, σε όλη την Ευρώπη τα ακροδεξιά κόμματα οργανώνονται ευελπιστώντας να αποσπάσουν μεγάλο μερίδιο εδρών, ενώ τα συστημικά κόμματα δυσκολεύονται να παρουσιάσουν μια πειστική αφήγηση για την ευρωπαϊκή ενότητα. «Θα κατανοήσουν οι πολίτες την σημασία αυτών των εκλογών; Και αν ψηφίσουν, θα το κάνουν για τους σωστούς λόγους; Θα είναι ψήφος για την Ευρώπη ή, όπως φοβάμαι, μια εθνικιστική επίπληξη στις κυβερνήσεις;» αναρωτήθηκε ο Vimont. Με το Brexit να πλανάται ακόμη πάνω από τις Βρυξέλλες, κανείς δεν περιμένει ότι η σύνοδος κορυφής θα παράγει δραματικά αποτελέσματα, και πολύ περισσότερο λύσεις σε ζητήματα όπως η μετανάστευση, την ώρα που Βέλγοι και Σλοβάκοι πολιτικοί επικρίνουν σφοδρά ακόμη και το νομικά μη δεσμευτικό
Σύμφωνο για τη Μετανάστευση του ΟΗΕ. «Αυτό δείχνει σε ποιο σημείο βρίσκεται η συζήτηση για τη μετανάστευση. Και αυτό είναι το ζήτημα στο οποίο θα δοθεί έμφαση από την ακροδεξιά στις ευρωεκλογές», ανέφερε η Schwarzer. Ο Vimont περιμένει περισσότερη αναταραχή. Ο κυβερνητικός συνασπισμός στη Γερμανία είναι πολύ εύθραυστος. Υπάρχει πιθανότητα να διασπαστεί ο συνασπισμός των λαϊκιστών στην Ιταλία, ενώ αβεβαιότητα επικρατεί στην Σουηδία, το Βέλγιο, την Ισπανία και σε άλλες χώρες. «Πρόκειται για ένα εντελώς νέο πολιτικό τοπίο που αναδύεται αργά. Στο μόνο που μπορούμε να ελπίζουμε είναι να εμφανιστούν περισσότερες καινοτόμες ιδέες για την Ευρώπη», καταλήγει ο Vimont.
