Ανάλυση του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Δεν θα είναι υπερβολή να πει κανείς ότι στην παρούσα φάση ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν, περνάει δύσκολα αυτή την εποχή.
Από την πρώτη στιγμή της εκλογής του στην προεδρία της Γαλλίας, έκανε μεγάλη προσπάθεια να δημιουργήσει μια καλή προσωπική σχέση με τον Αμερικανό Πρόεδρο, Ντόναλντ Τράμπ, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να επηρεάσει τη διαφαινόμενη νέα αμερικανική εξωτερική πολιτική. Μεταξύ της απόσυρσης των ΗΠΑ, από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, την απόσυρση από τη συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή, τους δασμούς σε χάλυβα και αλουμίνιο, και το ξύλο στη Σύνοδο του G7 στον Καναδά, ο κ. Μακρόν, άργησε αλλά πήρε το μήνυμα. Τα όμορφα photo op στην διεθνή πολιτική είναι ευχάριστα και σε κάποιες περιπτώσεις έχουν τη σημασία τους, αλλά σπάνια επηρεάζουν την ουσιαστική πολιτική και το εθνικό συμφέρον. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ανεπιστρεπτί πάρει το δρόμο απομάκρυνσης από την εξωτερική πολιτική της πληρωμένης συμμαχίας και έχουν περάσει στην εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής του δολαρίου. Είναι καιρός να γίνει κατανοητό ότι μια όμορφη παρέλαση, ένα ωραίο δείπνο, χειραψίες και αγκαλιές, δεν είναι αρκετά ισχυρό νόμισμα.
Ας δούμε λοιπόν την ουσία και ποια είναι η στρατηγική θέση της Γαλλίας, στο υπό διαμόρφωση νέο διεθνές σύστημα.
Η Γαλλία θεωρεί την Ευρωπαϊκή Ένωση, δικό της μαγαζί, και έχει καλούς λόγους για αυτό. Στο κάτω, κάτω, οι Γάλλοι είναι αυτοί που τη δημιούργησαν, όταν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βρέθηκαν σε ισχυρή θέση και έκαναν μαζί με Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ιταλία, και Λουξεμβούργο, την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Χάλυβα και Άνθρακα.
Παρόλα αυτά για τη Γαλλία, η οικονομία δεν ήταν ποτέ στο κέντρο. Στη Γαλλία υπάρχει πλούτος, και τρομερή αγροτική παραγωγή. Ποτάμια, σύστημα μεταφορών, και βιομηχανία. Ο πληθυσμός της είναι νεανικός και γερνάει με πολύ πιο αργούς ρυθμούς από αυτούς της υπόλοιπης Ευρώπης. Η γαλλική οικονομία ανέκαθεν στηρίζονταν εσωτερικά, ακόμα και στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η Γαλλία έχει εύκολη πρόσβαση στην Βόρεια Θάλασσα, τον Ατλαντικό Ωκεανό, τη Μεσόγειο Θάλασσα, με αποτέλεσμα η Γαλλία να είναι η μόνη με πάτημα σε κάθε σημείο που μετρά για την Ευρώπη.
Επίσης, η για χρόνια, στρατηγική απομόνωση της Γαλλίας, της έδωσε την ελευθερία να κάνει ένα αμυντικό σχεδιασμό μακράς πνοής, και απόδειξη αυτού είναι το πυρηνικό αεροπλανοφόρο Ντε Γκώλ, και οι πυρηνικοί πύραυλοι. Μόνη από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, η Γαλλία δεν χρειάζεται κάποιον άλλο να την υπερασπιστεί. Η Γαλλία ποτέ δεν είχε σαγηνευτεί από το σύστημα Bretton Woods των ΗΠΑ.
Το Παρίσι γνωρίζει πολύ καλά ότι με την απομάκρυνση της Ουάσιγκτον από το Bretton Woods, το σύστημα παγκόσμιας ασφάλειας που δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ, μια ένωση εξαγωγών που εξαρτάται από την παγκόσμια πρόσβαση, δεν θα είναι πλέον δυνατόν. Αυτό δημιουργεί εκνευρισμό τον κ. Μακρόν, αλλά στην ουσία δεν πλήττει τη Γαλλία. Όπως οι ΗΠΑ σχεδίασαν για στρατηγικούς λόγους, το Bretton Woods, και δεν συνέδεσαν την οικονομία τους σε αυτό, έτσι και οι Γάλλοι σχεδίασαν την ΕΕ, και δεν συνέδεσαν την οικονομία τους σε αυτή.
Ακόμα και στην περίπτωση παγκόσμιας κατάρρευσης ή ευρωπαϊκής κατάρρευσης, η Γαλλία μπορεί να επιβιώσει, χωρίς καταστροφικές, πολιτικές, οικονομικές, πολιτιστικές, και στρατηγικές επιπτώσεις, οι οποίες θα πλήξουν τους υπόλοιπους.
Την ίδια στιγμή η Γαλλία δεν αντιμετωπίζει καμία στρατηγική πρόκληση βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα. Βρίσκεται πολύ μακριά από τη Ρωσία και την Τουρκία, για να αποφύγει την εμπλοκή και τις επιπλοκές από τις αναθεωρητικές – επεκτατικές στρατηγικές τους. Η θέση της Γαλλίας στο μεταναστευτικό είναι τόσο σκληρές που λίγοι είναι αυτοί που επιλέγουν να πάνε εκεί. Οι γείτονές της έχουν προβλήματα σε επίπεδο ενόπλων δυνάμεων, δημογραφικά βρίσκονται σε δεινή θέση, και εξαρτώνται από τη στρατηγική των ΗΠΑ για διεθνές εμπόριο και ασφάλεια. Η Γαλλία, μαζί με τις ΗΠΑ και την Μεγάλη Βρετανία, είναι η μόνη με εμπειρία σε στρατιωτικές επεμβάσεις, και οι γαλλικές ένοπλες δυνάμεις είναι ικανές, έμπειρες, με επαγγελματισμό, και καθόλου σκουριασμένες.
Με βάση τα παραπάνω η Γαλλία είναι η μόνη χώρα, μετά τις ΗΠΑ, που στο νέο σκηνικό, μπορεί να χαράξει μια ανεξάρτητη πορεία. Το ότι ο κ. Μακρόν, έχει αρχίσει να περιοδεύει σε όλο τον πλανήτη δεν έχει να κάνει με μεγαλομανία, αλλά με το γεγονός ότι εκπροσωπεί μια εν δυνάμει υπερδύναμη η οποία στο νέο διεθνές σύστημα θα παίζει σημαντικό ρόλο. Δεν είναι τυχαίο που είναι τόσο μαχητικός απέναντι στον Πρόεδρο Τράμπ. Η χώρα του έχει τη μεγαλύτερη ανοσία, σε μια εμπορική σύγκρουση και στην καλύτερη θέση να επιβιώσει σε ένα κόσμο που θα καταρρεύσει.
Ένα από τα καλά του να έχεις σοβαρό εθνικό σύστημα χωρίς διεθνείς εξαρτήσεις, σημαίνει ότι μπορείς να επιλέξεις τις μάχες σου, και όχι να τις επιλέξουν οι άλλοι για σένα. Η Γαλλία είναι σε πορεία να γίνει ανεξάρτητος παίκτης, αλλά υπάρχουν τρία μέτωπα που πρέπει να διαμορφώσει στρατηγική.
Πρώτον, η Γαλλία πρέπει να διαμορφώσει στρατηγική έναντι της Γερμανίας. Ιστορικά οι Γάλλοι, έχουν πολεμήσει αρκετές φορές με τους Γερμανούς, και τα αποτελέσματα δεν ήταν και τόσο καλά. Ο συνδυασμός Bretton Woods και ΕΕ, έδωσαν τη δυνατότητα στη Γαλλία, να περιθωριοποιήσει το γερμανικό στρατό και να χρησιμοποιήσει την γερμανική οικονομία, για να υπηρετήσουν τα γαλλικά στρατηγικά συμφέροντα. Αυτό με τις νέες εξελίξεις τελειώνει, με αποτέλεσμα το Παρίσι να χρειάζεται να βρει τρόπο να το επαναλάβει ή να σπρώξει τη Γερμανία σε μια άλλη εντελώς κατεύθυνση. Μια λαβωμένη Ρωσία που αποσκοπεί στην εξασφάλιση της εξωτερικής της περιφέρειας πριν από τη δημογραφική κατάρρευση, αποτελεί ένα εύθραυστο παίκτη που παρέχει ευκαιρίες για κάτι τέτοιο.
Δεύτερον, η Γαλλία χρειάζεται μια στρατηγική για τη Δυτική Μεσόγειο. Ως η μόνη βόρεια ευρωπαϊκή χώρα με έξοδο στη νότια Ευρώπη, οι Γάλλοι έχουν τη μοναδική δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν το κεφάλαιο, τη βιομηχανία, και τη δυναμικότητα του πληθυσμού της Βόρειας Ευρώπης, σε μια περιοχή που δεν έχει αρκετό κεφάλαιο, βιομηχανία, και δυναμικό πληθυσμό.
Υπάρχει μεγάλη ευκαιρία και λιγότερος κίνδυνος για τη Γαλλία, εδώ. Η Ιταλία, η Πορτογαλία, και η Ισπανία, μπορεί να είναι ευρωπαϊκές χώρες, αλλά δεν είναι χώρες που μπορούν να εκπνεύσουν δύναμη. Με την ΕΕ να οδηγείται σύντομα σε διάλυση, η Γαλλία εξελίσσεται σε πρώτη μεταξύ όχι ίσων, και θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τα πλεονεκτήματά της, για να οδηγήσει τους τρείς νοτιοευρωπαίους, σε οποιαδήποτε πορεία επιθυμεί. Το Παρίσι έχει ήδη ισχυρές σχέσεις με την Τυνησία, και το Μαρόκο, και παρά το γεγονός ότι οι σχέσεις με την Αλγερία αποτελούν πρόκληση, σε ένα νέο διεθνές σύστημα με την απουσία των ΗΠΑ, το Αλγέρι δεν θα έχει άλλη επιλογή από αυτή της Γαλλίας. Η Λιβύη, αποτελεί μια ευκαιρία οικοδόμησης κράτους για τη Γαλλία, η οποία λόγω της παρουσίας του λιβυκού πετρελαίου, δεν θα έχει και κόστος.
Η επιτυχία στις δυο πρώτες στρατηγικές, απαιτεί μια τρίτη στρατηγική. Μια στρατηγική προσωρινής συμμαχίας. Θα υπάρξουν συγκρούσεις συμφερόντων συχνά με τη Γερμανία και την Αλγερία, αλλά και με χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία, η Τουρκία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Σουηδία, η Ρωσία, και ακόμη με τις ΗΠΑ. Όλοι έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν προβλήματα στη Γαλλία, αλλά όλοι μπορούν να αποτελέσουν και κατά περίπτωση συμμάχους, ανάλογα με το θέμα. Αυτές οι περιστασιακές συμμαχίες αποτελούν, παραδοσιακά, ειδικότητα των Γάλλων, αλλά τίποτα δεν είναι δεδομένο.
Η επιβολή δύναμης μακριά από το σπίτι σου, απαιτεί δυνατότητα πρόσβασης, μόνωση και δύναμη. Η Γαλλία αυτά τα διαθέτει, αλλά μόνο για να εξασφαλίσει το σπίτι της και την άμεση περιφέρεια της. Η μεταφορά στην Ανατολική Μεσόγειο, την ΥποΣαχάρια Αφρική, και τη Μέση Ανατολή, λιγότερο στην Ασία και το Δυτικό Ημισφαίριο, απαιτεί πλεόνασμα δυνατοτήτων που η Γαλλία δεν μπορεί να παράγει παρά μόνο εάν απλοποιήσει τη γειτονιά της.
Αυτό θα μπορούσε να πάρει πολλές μορφές. Το ξεπέρασμα του προβλήματος με την Αλγερία, θα καθιστούσε τη Δυτική Μεσόγειο μια γαλλική λίμνη. Μια συμφωνία με το Λονδίνο θα μπορούσε φυσικά να οδηγήσει σε συγκυριαρχία στη Βόρεια Θάλασσα. Μια ουσιαστική συμμαχία με την απελπισμένη Ρωσία ή τη νεο-αυτοκρατορική Τουρκία θα έκλινε τη Γερμανία σε ένα κουτί που θα έδινε στη Γαλλία ελεύθερο χέρι στη Δυτική Ευρώπη. Μια κατανόηση με την Ουάσιγκτον θα πήγαινε πολύ μακριά σε όλα αυτά.
Όλα όμως τα παραπάνω, απαιτούν από τους Γάλλους να κάνουν κάτι που παραδοσιακά δεν κάνουν καλά. Να δράσουν με αξιοπιστία και ειλικρίνεια. Δυστυχώς, οι Γάλλοι δεν λειτουργούν έτσι. Η Γαλλία είναι εύκαμπτη. Η Γαλλία αλλάζει εύκολα πλευρές. Η Γαλλία εγκαταλείπει ότι θεωρεί χαμένη υπόθεση. Η Γαλλία πουλάει τους συμμάχους. Η Γαλλία παίρνει ότι μπορεί, όταν μπορεί να το κάνει, με οποιοδήποτε τρόπο μπορεί να το κάνει, επειδή οι Γάλλοι γνωρίζουν ότι δεν θα εμπλακούν σε κάποια συγκεκριμένη κατάσταση για πολύ. Η Γαλλία είναι επιτυχημένος παίκτης επειδή η Γαλλία είναι παίκτης. Όπως λένε οι ίδιοι οι Γάλλοι, «η Γαλλία δεν έχει εχθρούς ή συμμάχους, μόνο συμφέροντα».
Αυτή η νοοτροπία του αλλάζω παιχνίδι ανά περίσταση, έχει εξυπηρετήσει τη Γαλλία για αιώνες και η συνέχεια της λογικής μόνο τα συμφέροντα μας, θα επιτρέψει στη Γαλλία να ανακτήσει τη θέση της ως πρώτη δύναμη της περιοχής της. Όμως, το συνεχές μπρος – πίσω εμποδίζει τη Γαλλία να γίνει κάτι περισσότερο.
Είναι εύκολο για ένα ισχυρό, ενωμένο έθνος να χαράξει μια προσωρινή σφαίρα επιρροής σε μια εποχή παγκόσμιας αναταραχής. Αλλά η οικοδόμηση κάτι μεγαλύτερου, που θα έχει διάρκεια, απαιτεί ένα ξεκάθαρο σχέδιο – και αυτό είναι κάτι που η Γαλλία δεν μπορεί να κάνει εκτός αν έχει συμμάχους που την εμπιστεύονται πραγματικά.
Οι στιγμές διεθνούς χάους είναι υπέροχες ευκαιρίες για τον επαναπροσδιορισμό των πολιτιστικών κανόνων. Η άνοδος στην εξουσία του Εμμανουήλ Μακρόν διέλυσε την παραδοσιακή γαλλική πολιτική ελίτ, δημιουργώντας έτσι μια ευκαιρία αλλαγής της γαλλικής νοοτροπίας αναφορικά με το τι σημαίνει η λέξη “συμμαχία”.
Είναι στο χέρι του το πως θα την αξιοποιήσει.
*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος του The International Institute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ, και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον.
