Του Ειδικού Συνεργάτη
Το διεθνές σύστημα που όλοι μας γνωρίζουμε και βιώνουμε μέχρι σήμερα διαμορφώθηκε εβδομήντα χρόνια πριν και βασίστηκε στη στήριξη από τι Ηνωμένες Πολιτείες του διεθνούς εμπορίου κα της ασφάλειας. Η Ουάσιγκτον δεσμεύτηκε να εξασφαλίσει την παγκόσμια και περιφερειακή ασφάλεια για τους συμμάχους της με αντάλλαγμα παραχωρήσεις σε θέματα ασφάλειας. Όταν εμφανίζονταν σημαντικά οικονομικά θέματα, οι ΗΠΑ έκαναν παραχωρήσεις στους συμμάχους και όταν προκύπταν θέματα στρατηγικής σημασίας, η Ουάσιγκτον έπαιρνε αυτό που ήθελε, επειδή έτσι είχε διαμορφωθεί το πλαίσιο του διεθνούς συστήματος.
Λόγω αυτού του πλαισίου η γεωπολιτική είχε παγώσει, και ανεξάρτητα κράτη είχαν απορροφηθεί σε ένα τεράστιο, αλληλένδετο σύστημα, λόγω της απόλυτης οικονομικής και στρατιωτικής δύναμης των ΗΠΑ, αλλά και της δύναμης του πλαισίου της συμμαχίας την οποία είχε υπό τον έλεγχο της. Η δύναμη του πλαισίου ήταν τέτοια που ο ένας μετά τον άλλο ενσωματώθηκαν ακόμη και εχθροί των ΗΠΑ, διότι του έδωσε τη δυνατότητα να ενισχυθούν, κυρίως λόγω του διεθνούς εμπορίου. Στην πορεία, η Ουάσιγκτον έκανε την παγκόσμια οικονομία εξαρτώμενη από την ελεύθερη διακίνησης προϊόντων, ατόμων, και χρήματος, ενώ την ίδια στιγμή είχε εκλείψει η ανάγκη για τη διατήρηση μεγάλων στρατών. Με απλά λόγια η ΗΠΑ και η συμμαχία τους προσάρμοσαν κάθε παγκόσμιο σύστημα στα μέτρα τους, για όλες τις χώρες του κόσμου.
Η μόνη χώρα που κρατήθηκε ανέπαφη και αποκομμένη οικονομικά από αυτό το σύστημα ήταν οι ΗΠΑ. έχει τις δικές της πανίσχυρες ένοπλες δυνάμεις, σχεδόν παράγει οτιδήποτε χρειάζεται ως χώρα, και παραμένει η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο υπόλοιπος κόσμος άρχισε να στοιχηματίζει τις οικονομίες του σε αυτό το αμερικανικής έμπνευσης και στήριξης σύστημα, το οποίο ήταν ιδιαίτερα δαπανηρό για τις ΗΠΑ, οι οποίες άρχισαν να χάνουν το ενδιαφέρον τους για την διατήρησή του.
Είναι ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχει αντικαταστάτης της οικονομικής και στρατιωτικής δύναμης των ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως εγχείρημα, η Ρωσία και η Κίνα, βρίσκονται σε μάχη ύπαρξης, και παρά την επικρατούσα αντίληψη οι προοπτικές τους δεν είναι τόσο ευοίωνες. Δεν υπάρχει εναλλακτικό στο δολάριο διεθνές νόμισμα. Δεν υπάρχει δύναμη που να μπορεί να αντιδράσει σε κρίση, σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, όπως μπορούν οι ΗΠΑ. Σαν αποτέλεσμα η διαφαινόμενη αποχώρηση της Ουάσιγκτον, δημιουργεί ένα κενό δύναμης, και σε τέτοιες περιπτώσεις ανοίγει το κουτί της Πανδώρας.
Μέχρι στιγμής δεν έχει προκύψει τίποτα δραματικό λόγω της απόφασης των ΗΠΑ και σίγουρα δεν είναι καθόλου βέβαιο πως θα εξελιχθούν τα πράγματα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι αναταράξεις θα είναι σοβαρές. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποια κομβικά γεγονότα τα οποία προδιαγράφουν τη διαμόρφωση του νέου πλαισίου.
Το πρώτο που αξίζει σοβαρής ενασχόλησης είναι η απόφαση της Ουάσιγκτον να αποχωρήσει από τη διεθνή συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν.
Η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα, όταν υπέγραψε αυτή τη συμφωνία, δεν το έκανε διότι ξαφνικά πίστεψε ότι το καθεστώς της Τεχεράνης θα άλλαζε και θα γίνονταν υπέυθυνο μέλος της διεθνούς κοινότητας. Απλά μετά από βαρύ κόστος σε αίμα και χρήμα οι ΗΠΑ αποφάσισαν να απεμπλακούν από το ρόλο του διαιτητή στην περιοχή, με αποτέλεσμα η αμερικανική κυβέρνηση να έπρεπε να κάνει μια επιλογή.
Θα μπορούσε να βρει έναν αντ’ αυτού εκπρόσωπο που θα έκανε τη δουλειά, αλλά η κυβέρνηση Ομπάμα, έκρινε ότι δεν υπήρχε κάποια χώρα στην περιοχή που θα μπορούσε να κάνει τη δουλειά, αφού όλοι οι υποψήφιοι ( Σαουδική Αραβία, Ισραήλ και Τουρκία), ο καθένας για διαφορετικούς λόγους είχαν μειονεκτήματα. Επίσης δεν ήταν καθόλου σίγουρο ότι κανένας από αυτούς θα προωθούσε τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή χωρίς την παρουσία σοβαρής στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ εκεί.
Η άλλη επιλογή ήταν να διαμορφώσει μια περιφερειακή ισορροπία, έτσι ώστε η περιοχή να σταθεροποιηθεί από μόνη της. Πίστεψε ότι μπορούσε να το κάνει μέσω της διεθνούς συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν, μέσω μια αναμόρφωσης του Ιράν, μέσω μια επαναφοράς του στο διεθνές σύστημα, οπότε να μπορέσει να αντιμετωπίσει και να αντιμετωπιστεί από άλλους περιφερειακούς παίκτες. Το σκεπτικό του σχεδίου προέβλεπε πολλές συγκρούσεις, αλλά περιορισμένης εμβέλειας. Το βασικό επιχείρημα πίσω την επιλογή της ισορροπίας δυνάμεων ήταν ότι η Μέση Ανατολή έχει τόσα αντικρουόμενα κέντρα που καμία χώρα από μόνη της δεν μπορεί να αποκτήσει μακροπρόθεσμο πλεονέκτημα. Αυτό σύμφωνα με την κυβέρνηση Ομπάμα, θα κρατούσε τις πολλές περιορισμένης εμβέλειας συγκρούσεις, στα όρια της περιοχής. Οι εμφύλιο πόλεμοι στη Συρία και την Υεμένη, αποτελούν παραδείγματα αυτής της επιλογής, με δεδομένο ότι κρατούν τις δυνάμεις της περιοχής εγκλωβισμένες σε μια διαμάχη μεταξύ τους.
Η απόφαση της κυβέρνησης Τράμπ, να αποχωρήσει από τη διεθνή συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, διαλύει αυτή το σχέδιο της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή, πλήττοντας έναν εκ των βασικών παικτών του που είναι το Ιράν. Το σχέδιο που ανακοίνωσε ο νέος Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάϊκ Πομπέο, για την επαναφορά και επιβολή των πλέον σκληρών στην ιστορία κυρώσεων εναντίον της Τεχεράνης, θα γονατίσει την οικονομία της μέσα σε λίγους μήνες. Αυτό σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον θα πρέπει να έχει μια νέα στρατηγική, που θα αντικαταστήσει αυτή του Ομπάμα, στην περιοχή.
Η δεύτερη και πιο σημαντική επίπτωση της απόφασης αποχώρησης από τη συμφωνία, και η επιβολή σκληρότατων κυρώσεων είναι η αναβίωση του πλέον ισχυρότατου αμερικανικού όπλου είναι οι δευτερεύουσες κυρώσεις. Πρόκειται για ένα όπλο που η Ουάσιγκτον δεν έχει χρησιμοποιήσει συχνά και για ψύλλου πήδημα. Το δίλλημα που βάζουν αυτές οι δευτερεύουσες κυρώσεις προς αυτούς που παραβιάζουν τις κυρώσεις προς το Ιράν, είναι αμείλικτο. Κάντε δουλειές με το Ιράν ή κάντε δουλειές με τις ΗΠΑ. Με δεδομένο ότι η αγορά του Ιράν, είναι μόλις το 1% της αμερικανικής αγοράς, παρά τη γκρίνια, η απόφαση είναι μονόδρομος.
Και στην παρούσα περίπτωση η κυβέρνηση Ομπάμα, κληροδότησε ένα μεγάλο δώρο στην κυβέρνηση Τράμπ. Ένα όπλο το οποίο δημιούργησε όταν προσπαθούσε να αναγκάσει το Ιράν να υπογράψει τη συμφωνία για τα πυρηνικά. Μέσα από μια σειρά εξαντλητικές διμερείς διαπραγματεύσεις, η κυβέρνηση Ομπάμα απέκτησε τον έλεγχο του συστήματος που αποκαλείται SWIFT, ένα σύστημα που διαχειρίζεται μεταφορές κονδυλίων μεταξύ διαφόρων παικτών διεθνώς. Η κυβέρνηση Ομπάμα χρησιμοποίησε αυτό το όπλο για να επιβάλλει δευτερεύουσες κυρώσεις σε οτιδήποτε έπληξε το δολάριο. Με δεδομένο ότι το δολάριο είναι το μόνο παγκόσμιο νόμισμα ανταλλαγής, το Ευρώ και το κινεζικό Γουάν είναι σε πορεία αποδυνάμωσης, το αποτέλεσμα ήταν να αποκόψουν όσους παραβίαζαν κυρώσεις από σχεδόν όλο το διεθνές εμπόριο, ακόμα και εάν αυτοί που παραβίαζαν τις κυρώσεις δεν είχαν άμεση έκθεση στην αγορά των ΗΠΑ.
Η κυβέρνηση Τράμπ, έχει πλήρη γνώση του πανίσχυρου αυτού όπλου που κληρονόμησε, και πρόκειται να το χρησιμοποιήσει σε όλο το φάσμα της ατζέντας της εξωτερικής της πολιτικής. Οπότε, το παιχνίδι αλλάζει, και αυτοί που θα το κατανοήσουν σύντομα, θα είναι αυτοί που θα ευνοηθούν. Οι προσκολλημένοι στο παρελθόν, θα ματώσουν και θα τεθούν εκτός παιχνιδιού.
