Η Βουλγαρία έχει γίνει τουριστικά και επενδυτικά, γειτονιά της Ελλάδας. Σχεδόν κάθε δεύτερος πολίτης της χώρας, που συναντώ εδώ στη Βουλγαρία, μιλά για την Ελλάδα, τα ταξίδια του εκεί ενώ χιλιάδες πλέον έχουν αγοράσει ακίνητα στη χώρα και συνεχίζουν με σημαντικό ενδιαφέρον. Με βάση τα δεδομένα της στατιστικής υπηρεσίας της χώρας (National Statistic Institute – www.nsi.bg) η αύξηση της κίνησης Βουλγάρων πολιτών προς το εξωτερικό, τον Σεπτέμβριο 2023 σε σχέση με τον ίδιο μήνα του του 2022, ήταν κατά 26,8% ανεβασμένος, με πρώτο προορισμό την Ελλάδα, ήτοι με 243.900 επισκέψεις μόνον για έναν μήνα. Ακολουθεί η Τουρκία με 208.900 αλλά θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν την μεγάλη τουρκική μειονότητα της χώρας, που ισοδυναμεί με το 15% του πληθυσμού και πηγαινοέρχεται συνέχεια στην Τουρκία. Η πραγματική επισκεψιμότητα τουριστών θα πρέπει να είναι στο μισό, στην Τουρκία, σε σχέση με την Ελλάδα.
Του Χρήστου Ν. Μουρούτη *
Το 40% των Βουλγάρων πολιτών πλέον κινούνται συνεχώς, τουριστικά, στο εξωτερικό. Η κάποτε φτωχή χώρα της ΕΕ, μετά από 16 χρόνια στην κοινή ευρωπαϊκή οικογένεια, έχει πετύχει την άνοδο του βιωτικού επιπέδου του μέσου πολίτη, κάτι που θα το συνέκρινα με την περίοδο του 90 στην Ελλάδα, με τη διαφορά ότι το εξωτερικό χρέος της χώρας είναι ακόμα χαμηλό (52.3% επί του ονομαστικού ΑΕΠ), παρά τον δανεισμό που έχει απαιτηθεί για να μπορέσει να αναπτύξει την οικονομία της και την άνοδο του βιωτικού επιπέδου.
Η είσοδος της ελληνικής κουλτούρας στην ζωή της Βουλγαρίας είναι δραματικά υψηλή. Σχεδόν ένα στα δύο εστιατόρια, έχει ελληνικό ραδιόφωνο κατά την ώρα της λειτουργίας του, για τους πελάτες. Οι ελληνες τραγουδιστές που κάνουν συναυλίες γεμίζουν κλειστά στάδια, που στην Ελλάδα δεν το πετυχαίνουν. Για παράδειγμα, ο Νίκος Βέρτης, για ακόμα μιά φορά, συγκέντρωσε 20.000 κόσμο στο κλειστό αθλητικό κέντρο Arena (ως αποτέλεσμα και του εξαιρετικού ιμπρεσάριου Βαγγέλη Παπαδόπουλου, Vada Productions, που πέτυχε κάτι παρόμοιο και στη Σερβία, τη Ρουμανία και την Αλβανία). Αλλοι καλλιτέχνες όπως ο Βασίλης Καρράς, η Δέσποινα Βανδή, ο Γιώργος Μαζωνάκης, ο Κωνσταντίνος Αργυρός συγκεντρώνουν αντίστοιχα νούμερα. Πολλοί μικρότεροι επίσης. Τραγούδια του Τριαντάφυλλου και της Τίνας Μελά, που ακόμα δεν έχουν βρεί την αντίστοιχη υποδοχή στην Ελλάδα, γίνονται καθημερινά ακούσματα σε όλη τη χώρα και τα παίζουν DJs και ραδιόφωνα. Ο κόσμος μαθαίνει τα λόγια από τα τραγούδια χωρίς να τα κατανοεί ενώ πολλά μετασκευάζονται και από τοπικούς καλλιτέχνες.
Η ελληνική κουζίνα που πριν δέκα χρόνια ήταν άγνωστη, αποτελεί πλέον βασικό κομμάτι στο μενού της χώρας. Το ελαιόλαδο, αντικατέστησε σε μεγάλο βαθμό το σπορέλαιο που ήταν προηγούμενα το βασικό λάδι στην κουζίνα της χώρας. Το ούζο και το ελληνικό τσίπουρο, προσφέρονται παντού, ενώ πριν από δέκα χρόνια ούτε καν τα γνώριζαν οι καταναλωτές. Ολα τα εστιατόρια προσφέρουν ελληνικό φαγητό, με αποτέλεσμα και πολλές μικρότερες εταιρείες που παράγουν τροφές να εμφανίζονται σταδιακά και να προτείνουν τα προϊόντα τους στα super markets και στα εστιατόρια. Καθημερινά, φτάνουν τόνοι φρέσκου ψαριού από την Βόρεια Ελλάδα, στη Βουλγαρία και κάθε εστιατόριο πλέον προτείνει τσιπούρα, λαβράκι, φαγκρί, συναγρίδα κλπ.
Δεκάδες πολίτες αναρωτιούνται αν θα πρέπει να πάνε να μοιράσουν τη ζωή τους μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας, ειδικά όταν έχουν καλά οικονομικά δεδομένα για να πληρώνουν τα έξοδα. Και αυτοί οι πολίτες είναι κοντά στο ένα εκατομμύριο, σήμερα, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του NSI. Αλλοι μαθαίνουν ελληνικά, για να γνωρίσουν καλύτερα τη γλώσσα και την κουλτούρα της χώρας μας. Ζώντας στη Σόφια, επί 24 χρόνια, βλέπω μιά γιγαντιαία αλλαγή που ξεκίνησε μεταξύ 2015 και 2020 αλλά γιγαντώθηκε μετά το Covid-19. Γιγαντώθηκε σε τέτοιο σημείο, που στην πράξη η Βουλγαρία, σταδιακά, μετατρέπεται σε μιά ελληνική επαρχία, με ένα ξεχωριστό ΑΕΠ ωστόσο, που σε μεγάλο βαθμό, θα μπορεί να γίνεται κατανάλωση και επένδυση στην Ελλάδα.
Το ελληνικό κράτος και ιδιαίτερα το Υπουργείο Τουρισμού (και μαζί ο ΕΟΤ) θα πρέπει να εκμεταλλευτούν αυτή την σημαντική ποιοτική αλλαγή κουλτούρας και να μπορέσουν να παρουσιάσουν «ειδικά προϊόντα» στους καταναλωτές από τη Βουλγαρία, που επισκέπτονται ή επενδύουν στη χώρα. Μετά την μαζική τουριστική κατάκτηση της Χαλκιδικής και των περιοχών κοντά στην Καβάλα, από Βουλγάρους, το ενδιαφέρον εστιάζεται στην υπόλοιπη χώρα αλλά ακόμα και στο δεύτερο ελληνικό κράτος, την Κύπρο. Οσον αφορά την Ελλάδα, υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την ανακάλυψη όλων των προορισμών στην Ελλάδα, που σε αυτή τη φάση γίνονται από «στόμα σε στόμα» κάτι που φέρνει χαμηλότερα αποτελέσματα από τα προσδοκούμενα. Ως κάτοικος της Σόφιας, και γνώστης της κουλτούρας των επισκεπτών, θα είχα μερικές προτάσεις οι οποίες θα ήταν καλό να αξιολογηθούν:
Βασικός Στόχος: Αυτός πρέπει να είναι η ταύτιση του επισκέπτη με την Ελλάδα, όπως έχει γίνει με κεντροευρωπαίους, σε σχέση με την Ιταλία. Πρέπει να αντγραφεί το μοντέλο της Τοσκάνης. Ο Βούλγαρος, αλλά και άλλοι Βαλκάνιοι επισκέπτες (π.χ. Ρουμάνοι, Σέρβοι, Βορειομακεδόνες, Αλβανοί, Βόσνιοι) δεν είναι «περαστικοί» αλλά είναι αυτοί που θα έρθουν και θα ξανάρχονται ακόμα και για Σαββατοκύριακο. Αρα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ως ένα είδος εσωτερικού τουρισμού και η Ελλάδα να τους διδάξει το υπόλοιπο 80% των περιοχών της, μιάς και οι περισσότεροι επισκέπτονται μαζικά ένα 20%. Μικρά νησιά, μικρές πόλεις και χωριά σε βουνά, κρυμμένες ομορφιές μακριά από το ακριβό ή το μέσο ξενοδοχείο, είναι κάτι που ψάχνει ο επισκέπτης από την περιοχή των Βαλκανίων και η Ελλάδα θα πρέπει να το κάνει γνωστό και να το προτείνει σε συνεχή μορφή.
Πράξεις σε εναλλασόμενη μορφή: Το ελληνικό κράτος πρέπει να επενδύσει ώστε η Ελλάδα να πάρει περισσότερα αποτελέσματα, ποιοτικά εστιασμένα, από την Βουλγαρική αγορά. Να μερικές πράξεις που προσωπικά θα πρότεινα στον ΕΟΤ:
Α. Εστιασμός στην «κουλτούρα» της Ελλάδας: εκμάθηση του Βούλγαρου καταναλωτή για τα «μικρά ωραία μέρη» στην Ελλάδα, όπως χωριά στα άγνωστα για τον Βούλγαρο, βουνά της Ελλάδας και τα διάφορα μικρά παραθαλάσσια μέρη σε όλη την Ελλάδα και όχι μόνον στη Βόρεια. Αυτό μπορεί να γίνει με spots στην τηλεόραση, με billboards (διαφημιστικές πινακίδες) που επιτρέπονται σε όλα τα Βαλκάνια, ραδιόφωνο και κάποιες συντονισμένες ενέργειες, όπως π.χ. η υιοθέτηση ενός σχολείου από την Ελλάδα, στην Σόφια, με στόχο όχι μόνον την ανακατασκευή του αλλά και την προσφορά εκμάθησης ελληνικής γλώσσας και κουλτούρας στα νέα παιδιά, δωρεάν. Θα υπάρξουν χιλιάδες ενδιαφερόμενοι. Αυτές όλες οι ενέργειες θα πρέπει να είναι συνδυαστικές. Ειδικά τα billboards είναι κάτι το σχετικά φθηνό, που το βλέπουν εκατομμύρια πολίτες κάθε μήνα.
Β. Travel Show στην τηλεόραση: Εχουμε την ευτυχία, να έχουμε τον καλύτερο show man στη χώρα, τον 29-χρονο Νικόλαο Τσιτιρίδη, να είναι έλληνας κατά το ήμιση και αρκετά επιτυχημένος. Θα μπορούσε ο ΕΟΤ, μαζί με εταιρεία παραγωγής να κτίσει ένα travel show, μαζί με τοπική κουζίνα και τοπικά ήθη και έθιμα, ιστορία και αναφορές σε ακίνητα, με τον εξαιρετικό αυτόν «δικό μας» show man που έχει αναγνωρισιμότητα. Είμαι σίγουρος ότι θα βρεθούν εκατοντάδες χορηγοί μιάς τέτοιας προσπάθειας.
Γ. Οργάνωση εκδηλώσεων αγάπης σε σχέση με την Ορθοδοξία: Οι Βούλγαροι είναι ελληνορθόδοξοι. Και σταδιακά, ανεβαίνει η συμμετοχή τους στα θρησκευτικά δρώμενα και στην λατρεία. Οταν ήρθε, τον Μάϊο του 2023, η δεξιά χείρα του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου από τη Νιγρίτα των Σερρών, με πρωτοβουλία του ηγουμένου της Μονής Γκίγκιντσι κ.κ. Νικάνωρα (που μιλά Αγγλικά και Ελληνικά και έχει ιδιαίτερη αγάπη στην ελληνική ορθόδοξη ζωή) και του πρεσβ. Γεωργίου Κελεμπέκη από τη Νιγρίτα, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο πιστοί, έκαναν ουρές για να το προσκυνήσουν, στην ευρύτερη περιοχή της Σόφιας. Σήμερα πολλοί πάνε στη Νιγρίτα μόνο από ανάγκη προσευχής και εκδήλωσης αγάπης προς τον Αγιο Γεώργιο. Η Ελλάδα, είναι η πιό πλούσια χώρα σε Αγίους, σε μοναστήρια, σε θαυματουργές εικόνες, σε ιερά λείψανα, για τα οποία υπάρχει τεράστια δίψα στη Βουλγαρία (αλλά και στις άλλες ορθόδοξες χώρες, ιδιαίτερα: Ρουμανία, Σερβία και Β. Μακεδονία). Ο ΕΟΤ μαζί με την εκκλησία, συντονισμένα, πρέπει να εκπαιδεύσουν τον κόσμο για το τι υπάρχει και πού στην Ελλάδα.
Τέτοιες κινήσεις θα προσελκύσουν πάνω από 2-3 δις ευρώ ετησίως συνολικά στην Ελληνική οικονομία αλλά θα κτίσουν και κουλτούρα αγάπης και φιλοξενίας, με στόχο, «οι άνθρωποι αυτοί να έρθουν και να μείνουν». Ολοι οι τομείς που προανέφερα μπορούν να επωφεληθούν και πρέπει να επωφεληθούν. Οι μικρές περιοχές και τα μοναστήρια θα έχουν εισοδήματα, που τα έχουν ανάγκη για να επιβιώσουν. Το Υπουργείο Τουρισμού, θα πρέπει να αξιοποιήσει την ευκαιρία αυτή και να φέρει στην Ελλάδα αυτό το «εύκολο χρήμα» που έρχεται μόνο του πρακτικά και να το μοιράσει παντού, σε όλη την Ελλάδα και σε κάθε δυνατή και εφικτή δραστηριότητα.
ΥΓ. Μαζί με όλα τα παραπάνω, η Βουλγαρία έχει συνδεθεί απόλυτα και ενεργειακά με την Ελλάδα, ιδιαίτερα μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, και στην διακίνηση ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και στην προώθηση φυσικού αερίου από την Ελλάδα προς τη Βουλγαρία.
* Ο Χρήστος Μουρούτης είναι διαχειριστής επενδύσεων και ζει μόνιμα στη Βουλγαρία