*του Gregorio Belinchón
Όταν κάποιος τόσο ακριβής όσο ο βρετανός ιστορικός Ιαν Κέρσοου επαναλαμβάνει μια φράση σε ένα βιβλίο, είναι σαφές ότι απευθύνει μια καθαρή προειδοποίηση στους αναγνώστες του. Στο «Ανοδος και κρίση. Ευρώπη, 1950-2017. Μια αβέβαιη πορεία», το κάνει δύο φορές. Πρώτα, στον πρόλογο, αλλά και στον επίλογο, όταν λέει για το μέλλον της ηπείρου: «Σε επικίνδυνα νερά, είναι καλύτερα τα πλοία ενός στόλου να παραμένουν μαζί αντί να παίρνει το καθένα τον δικό του δρόμο». Υστερα, όταν υπενθυμίζει σε δύο διαφορετικά κεφάλαια την προειδοποίηση που είχε απευθύνει ο Χέλμουτ Κολ το 1991: «Η νομισματική ένωση χωρίς πολιτική ένωση θα είναι μακροπρόθεσμα μη βιώσιμη».
Στον υπόλοιπο τόμο, ο 76χρονος ιστορικός βεβαιώνει ότι προσπάθησε να είναι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικός. Και γι’αυτό, παρόλο που για πρώτη φορά διηγείται γεγονότα που έχει ζήσει, αρκείται σε ελάχιστα προσωπικά βιώματα, όπως την ημέρα που η οικογένειά του απέκτησε τηλεόραση.
Όταν τελείωσε το βιβλίο «Στην κόλαση των δύο πολέμων: Ευρώπη 1914-1949», ο Κέρσοου δήλωσε ότι ήταν το πιο πολύπλοκο βιβλίο του. Τώρα διορθώνει: «Αυτό το βιβλίο είναι ακόμη πιο πολύπλοκο. Από το 1950 ως το 2017 δεν υπάρχει ένα κεντρικό θέμα: δυσκολεύτηκα πολύ να βρω την αρχιτεκτονική αυτού του τόμου».
Ο ιστορικός περιγράφει αυτές τις επτά τελευταίες δεκαετίες της Ευρώπης με ψυχρό τρόπο. «Μπορείς να αφηγηθείς την Ιστορία με διάφορους τρόπους», είπε στην παρουσίαση του βιβλίου του που έγινε στη Μαδρίτη. «Για παράδειγμα, μέσα από τις ζωές των πρωταγωνιστών της ή ομάδων ανθρώπων. Εγώ προτιμώ να διηγούμαι τα γεγονότα, γιατί πιστεύω ότι με τον τρόπο αυτό γίνονται καλύτερα κατανοητά αυτά που έχουν συμβεί».
Ο Κέρσοου βέβαια αναγνωρίζει ότι στην Ιστορία έχουν μεγάλη σημασία οι αποφάσεις ορισμένων προσώπων, όπως ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ για την περεστρόικα και ο Ντέιβιντ Κάμερον για τα δημοψήφισμα του Brexit. «Το πιο σημαντικό παράδειγμα είναι ο Γκορμπατσόφ. Τι θα συνέβαινε άραγε αν κατέρρεε όχι μόνο η ΕΣΣΔ, αλλά ολόκληρος ο κομμουνιστικός συνασπισμός; Οι ειδικοί μού επιβεβαίωσαν ότι ο Γκορμπατσόφ έπαιξε ρόλο-κλειδί. Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο Κόνραντ Αντενάουερ, ο πρώτος καγκελάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, και η στάση του υπέρ της ενωμένης Ευρώπης».
Ο Κέρσοου πιστεύει ότι δεν υπήρξε καμιά στιγμή ή ευκαιρία που να βρεθήκαμε κοντά σε μια αυθεντική ένωση. «Ηταν περισσότερο μια επιθυμία των ιδρυτών της ΕΟΚ. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992, που αποτέλεσε μια καινοτομία αλλά δεν συνέβαλε στην πολιτική ένωση. Δεν θα μπορούσαμε ποτέ να γίνουμε Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, γιατί τα παρελθόντα μας είναι πολύ διαφορετικά».
Από τα 12 κεφάλαια, ένα είναι αφιερωμένο στη μεταπολεμική κουλτούρα («Η κουλτούρα είναι ένα παράθυρο στην ψυχή μιας κοινωνίας, ένα παράθυρο με πολλά κρύσταλλα, το καθένα από τα οποία έχει διαφορετική τονικότητα»). Και το τελευταίο αναφέρεται στις διάφορες κρίσεις που διέρχεται σήμερα η ήπειρος: την παγκοσμιοποίηση που έχει πολλαπλασιάσει τον ατομισμό, την ύφεση και τις συνταγές της λιτότητας που οδήγησαν ορισμένες χώρες στην επιστροφή σε μορφές του αυταρχισμού, τη μεταναστευτική κρίση, την ανάδυση της ακροδεξιάς. «Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα αυθεντικό συναίσθημα ευρωπαϊκής ταυτότητας», τονίζει.
Για τον Κέρσοου, «ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το μέλλον της ΕΕ είναι ο λαϊκισμός». Οσο για το Brexit, θεωρεί πως μπορεί να ενισχύσει την ΕΕ, αφού θα αναλάβουν τα ηνία χώρες που θέλουν φιλοευρωπαϊκές μεταρρυθμίσεις. «Δεν ξέρουμε τι θα συμβεί, στην πορεία όμως η Ευρώπη έμαθε να συνεργάζεται και να διαπραγματεύεται».
* Ο Γκρεγκόριο Μπελιντσόν είναι αρθρογράφος της El Pais
Πηγή: El Pais
