Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, τα τρία τέταρτα των Ευρωπαίων δήλωσαν, ότι η ψηφιοποίηση είναι καλή για την οικονομία και την κοινωνία, ενώ το ίδιο ποσοστό των ερωτηθέντων θεώρησε, ότι η 4η Bιομηχανική Eπανάσταση, δηλαδή η ψηφιακή επανάσταση, θα καταστρέψει περισσότερες θέσεις εργασίας από ό,τι θα δημιουργήσει, καταδεικνύοντας έτσι μια στάση αμφιλεγόμενη απέναντι στην ψηφιοποίηση, αλλά και μια έντονη ανησυχία.
Γράφει η Α.Μισέλ Ασημακοπούλου
Ως τεχνολογία γενικού σκοπού, η ψηφιακή τεχνολογία επηρεάζει όλους τους τομείς της οικονομίας, επιτρέπει μεγαλύτερη παραγωγικότητα, καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες με μικρότερο κόστος, ενώ προσφέρει τεράστιες δυνατότητες για την αύξηση του βιοτικού επιπέδου.
Μέσω της 4ης Bιομηχανικής Eπανάστασης μια νέα οικονομία αναδεικνύεται και ως εκ τούτου, ένας νέος κόσμος εργασίας. Αυτόν τον νέο κόσμο δεν έχουμε ως χώρα το περιθώριο να τον αγνοήσουμε, αλλά πρέπει να συνοδεύσουμε τον μετασχηματισμό που συντελείται με τις κατάλληλες πολιτικές που θα μετριάσουν τυχόν αρνητικές του συνέπειες και θα πολλαπλασιάσουν τις θετικές.
Η ψηφιοποίηση έχει πολλές θετικές επιπτώσεις στην εργασία. Μεταξύ άλλων:
- Δημιουργείται μεγάλος αριθμός θέσεων εργασίας για ειδικούς ΤΠΕ. Δημιουργούνται όμως και θέσεις, οι οποίες δεν είναι οι ίδιες ψηφιακές, σχετίζονται όμως με προϊόντα ή υπηρεσίες που αναδεικνύονται στα πλαίσια της ψηφιακής επανάστασης π.χ. οι δικηγόροι που ειδικεύονται στην προστασία δεδομένων.
- Μειώνεται το κόστος για τη δημιουργία μιας επιχείρησης, γεγονός που ευνοεί τις νεοφυείς και τις μικρές επιχειρήσεις, που αποκτούν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, διανέμοντας προϊόντα και υπηρεσίες σε ένα μεγάλο κοινό, ενίοτε παγκόσμιο.
- Δημιουργούνται εντελώς νέες αγορές εργασίας π.χ. μέσα από ψηφιακές πλατφόρμες που συνδέουν αγοραστές και πωλητές, προσφορά και ζήτηση, καθιστώντας την επιχειρηματικότητα προσβάσιμη σε ένα ευρύτερο τμήμα του πληθυσμού. Η χρήση εξελιγμένων χρηματοδοτικών εργαλείων δρα υποστηρικτικά.
- Νέα είδη εργασίας προκύπτουν. Η δουλειά σε online πλατφόρμες είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μορφή εργασίας και προσφέρει ευκαιρίες σε πολλούς ανθρώπους, ενίοτε ανενεργούς για πολλά χρόνια, να ενταχθούν επαγγελματικά ή να συμπληρώσουν τα εισοδήματά τους. Η ευελιξία της εργασίας αυτού του είδους την καθιστά πιο προσιτή σε κάποιες κατηγορίες του εργασιακού δυναμικού, π.χ. νέες μητέρες που επιθυμούν να εργάζονται από το σπίτι και να διαχειρίζονται καλύτερα το ωράριό τους. Από την άλλη πλευρά, ενδέχεται αυτή η ευελιξία να αλλοιώνει την παραδοσιακή έννοια της εργασίας και να καθιστά πιο δύσκολη την άσκηση ορισμένων εργασιακών δικαιωμάτων π.χ. την οργάνωση του κοινωνικού διαλόγου ή τα δικαιώματα σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. Η κατάσταση δυσχεραίνεται από την πιθανή έκθεση εργαζομένων από χώρες με υψηλά επίπεδα προστασίας σε ανταγωνισμό με εργαζόμενους από χώρες με χαμηλό επίπεδο προστασίας, ενεργοποιώντας ενδεχομένως μια κούρσα προς τα κάτω.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας συνοδεύεται και από σημαντικές προκλήσεις: είναι προφανές ότι στα πλαίσια αυτού του μετασχηματισμού, μερικές θέσεις εργασίας θα καταστραφούν και κάποιες άλλες θα αντικατασταθούν. Οι θέσεις εργασίας μεσαίου επιπέδου, ίσως πληγούν περισσότερο. Αντίθετα, οι θέσεις εργασίας χαμηλού επιπέδου και κυρίως οι θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης, μοιάζουν πιο ανθεκτικές. Αυτή η παρατήρηση ενισχύει τους φόβους, ότι η ψηφιακή επανάσταση ίσως συμβάλει στην αύξηση των ανισοτήτων, ότι δηλαδή ίσως δημιουργηθεί μια ολοένα και πιο πολωμένη κοινωνία, που θα χαρακτηρίζεται από το χάσμα μεταξύ των λίγων «νικητών» και των πολλών «χαμένων».
Επιπλέον, στην ψηφιακή επανάσταση υπάρχει εγγενώς ένα στοιχείο «διαταραχής» (disruption): ακόμη και αν δημιουργηθούν περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες χαθούν, δεν είναι καθόλου σίγουρο, ότι οι νέες θέσεις εργασίας θα πάνε στους ίδιους εργαζόμενους με τους παλιούς ούτε στις ίδιες γεωγραφικές περιοχές. Δεν είναι δηλαδή καθόλου σίγουρο ότι ακόμα και αν η κοινωνία κερδίζει συνολικά, θα κερδίσουν όλοι οι εργαζόμενοι.
Αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα για τους πολιτικούς, τις επιχειρήσεις, τους εργαζομένους: να υιοθετήσουμε το κατάλληλο μείγμα πολιτικών (εργασιακών, οικονομικών, εκπαιδευτικών κ.τ.λ.) που θα εξασφαλίζει ότι: α) ο εργαζόμενος του μέλλοντος θα είναι εφοδιασμένος με τις κατάλληλες δεξιότητες ώστε να μείνει ενεργός στην αγορά εργασίας, παρά τις συνεχείς μεταβολές της και β) ότι θα μπορεί να απολαμβάνει στο μέλλον τα ίδια εργασιακά, ασφαλιστικά κλπ δικαιώματα που απολαμβάνει και σήμερα. Επιπλέον, ακόμη και σε περίπτωση που προκύψουν ανισότητες, οι κατάλληλες δημοσιονομικές και άλλες πολιτικές θα πρέπει να είναι έτοιμες, ώστε να εφαρμοστούν για την αντιμετώπισή τους.
Υπάρχει λοιπόν ανάγκη εκσυγχρονισμού των εκπαιδευτικών συστημάτων, με στόχο την παροχή των κατάλληλων δεξιοτήτων στους νέους, για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της εποχής. Εκτός όμως από τους νέους, υπάρχει ανάγκη συνεχούς και αποτελεσματικής επανακατάρτισης και όσων ήδη εργάζονται, στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα, για να μπορούν να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο αντικείμενο της εργασίας τους. Όσοι εργαζόμενοι διαθέτουν το κατάλληλο μίγμα ζήλου και δεξιοτήτων, θα ωφεληθούν περισσότερο.
Τέλος δεν πρέπει να εφησυχάζουμε απέναντι στην πιθανότητα οι νέοι τύποι εργασίας να αναδείξουν νέες “γκρίζες ζώνες” όσον αφορά στα εργασιακά δικαιώματα. Τα κράτη της ΕΕ, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, δεν είναι επαρκώς εξοπλισμένα για να αντιμετωπίσουν τους νέους κινδύνους για τα δικαιώματα των εργαζομένων, ως προς την ελάχιστη αμοιβή, την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, την αμοιβόμενη άδεια, την κοινωνική ασφάλιση κτλ. Πρέπει να συζητηθεί ο ρόλος και οι υποχρεώσεις των εργοδοτών, αλλά και του κράτους, όσον αφορά στις νέες μορφές ευέλικτης απασχόλησης. Εφόσον, δε, κριθεί απαραίτητο, θα πρέπει να αναληφθούν οι κατάλληλες νομοθετικές πρωτοβουλίες.
Η συζήτηση σχετικά με την προετοιμασία της χώρας μας για την καλύτερη διαχείριση της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, θα έπρεπε να μονοπωλεί σήμερα τον δημόσιο βίο. Αντ’ αυτού, συζητάμε για τις έριδες των κυβερνητικών εταίρων ή για τις «μπίζνες» των κυβερνητικών φίλων, διότι σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές για το μέλλον του τόπου, μας «έτυχε» μια Κυβέρνηση απολύτως κατώτερη των περιστάσεων.
Η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, σταθερά προσανατολισμένη στο παρελθόν, ούτε μπορεί ούτε ενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του μέλλοντος. Όμως, η ψηφιακή επανάσταση είναι ένα τρένο που η Ελλάδα απλά δεν μπορεί να χάσει. Αν συνεχίσουμε να είμαστε ουραγοί, η στασιμοχρεωκοπία που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, θα γίνει μια μόνιμη κατάσταση και ταυτοχρόνως κάθε ευκαιρία ανατροπής του κλίματος θα έχει χαθεί.
Σας καλώ να εμπιστευθείτε τη Νέα Δημοκρατία ως τη μόνη πολιτική δύναμη που θέλει και μπορεί να οδηγήσει με ασφάλεια τη χώρα σε αυτή τη νέα εποχή.
