Όχι λέξη αλλά ολόκληρη πρόταση θα μας απασχολήσει σήμερα και μάλιστα με αφορμή διάφορες απρεπείς δηλώσεις που γίνονται. Σε αυτούς που εκφράζονται απρεπώς ταιριάζει πολύ καλά η φράση -την παραθέτουμε με τα περίφημα συμπληρώματα και αξεσουάρ της από το παρελθόν: Ἔξεστι Κλαζομενίοις ἀσχημονεῖν.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Μια λέξη προς λέξη νεοελληνική απόδοσή της θα ήταν: Είναι δυνατόν στους Κλαζομενίους να συμπεριφέρονται με απρέπεια.
Οι Κλαζομενές ήταν πόλη της Μ. Ασίας, πολύ πλούσια, και διετέλεσε μέλος της Α’ Αθηναϊκής συμμαχίας. Παραδίδεται τόσο από τον Ρωμαίο ιστορικό Κλαύδιο Αιλιανό, τον λεγόμενο σοφιστή, στο έργο του «Varia Historia», δηλαδή Ποικίλη Ιστορία, τον 2ο αιώνα μ. Χ. Στο συγκεκριμένο έργο ο συγγραφέας παραθέτει ανέκδοτα, βιογραφίες, ρητά, θαύματα της φύσης. Εκεί, λοιπόν, διαβάζουμε ότι κάποτε οι πρέσβεις των Κλαζομενίων πήγαν στην Σπάρτη, για να διαπραγματευτούν για ζήτημα που αφορούσε την πόλη τους. Οι Κλαζομένιοι δεν φημίζονταν για τους καλούς τους τρόπους, ήταν αγενείς, άξεστοι θα λέγαμε σήμερα. Λέρωσαν, λοιπόν, τους θρόνους των εφόρων, συμπεριφορά που δυσαρέστησε τους Σπαρτιάτες. Οι Σπαρτιάτες, όμως, δεν εξέφρασαν άμεσα την δυσαρέσκειά τους, αλλά έβαλαν έναν κήρυκα να τριγυρίζει στην πόλη και να αναφωνεί διαρκώς: Ἔξεστι Κλαζομενίοις ἀσχημονεῖν.
Με αυτήν τους την αντίδραση δήλωναν σε όλη την πόλη ότι γνώριζαν ότι οι Κλαζομένιοι ήταν γνωστοί για την αγένειά τους. Ταυτόχρονα εμμέσως πλην σαφώς επέκριναν σε όλη την πόλη την στάση αυτή των πρέσβεων.
Σήμερα, όταν την λέμε, ειρωνευόμαστε αυτόν που συμπεριφέρεται με απρέπεια, συκοφαντεί, λοιδωρεί, κάνει ασχημίες, ενώ θα έπρεπε να είναι προσεκτικότερος. Είναι σαν να ομολογούμε ότι δεν περιμέναμε κάτι καλύτερο από την αφεντιά του.
Για του λόγου το αληθές, την αντίστοιχη ιστορία επιβεβαιώνει και ο σχολιαστής του Ομήρου Ευστάθιος, αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, τον 12ο αιώνα.
Έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν ή εξέστω Κλαζομενίοις ασχημονείν, συνεπώς. Την αφιερώνουμε σε όλους όσους δεν έχουν τρόπους.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
