Ο Κύπριος συνθέτης, Γιώργος Καλλής, επένδυσε μουσικά το πρώτο στο είδος του ντοκιμαντέρ για τον υπόγειο χώρο του εμβληματικού μουσείου της Αγιάς Σοφιάς στην Πόλη, το οποίο έχει τίτλο: «Στα άδυτα της Αγιάς Σοφιάς». Η έρευνα και σκηνοθεσία του ντοκιμαντέρ έγινε από τον Τούρκο σκηνοθέτη, Göksel Gülensoy (Γκοκσέλ Γκιουλενσόϊ). Σύμφωνα με την εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί σε παγκόσμια πρεμιέρα απόψε στο Los Angeles County Museum of Art – LACMA (Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος ‘Αντζελες, το δεύτερο μεγαλύτερο μουσείο στις ΗΠΑ.
Ο Κύπριος συνθέτης, μιλώντας στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος», εκφράζει την γνώμη ότι «δεν έχει ξαναγίνει τέτοιου είδους μελέτη για την Αγία Σοφία, πριν από αυτή τη πρωτοβουλία του Göksel». Για μένα , λέει, είναι ένα θέμα ιδιαίτερα ενδιαφέρον, επηρεασμένος βεβαίως πάντοτε και από την ιστορία μας. «Καταδυόμενος στα υπόγεια της Αγιάς Σοφιάς ο Göksel βρήκε και κατάλοιπα του παρελθόντος μέχρι και το 1200 μ.χ. Είναι σίγουρα μία αξιόλογη προσπάθεια επιστημονικής και όχι μόνον έρευνας, που αξίζει να την δει ο καθένας από εμάς», σημειώνει ο Κύπριος συνθέτης.
Ο Γιώργος Καλλής λέει ότι η γνωριμία του με τον Göksel ήταν αρχικά μέσω διαδικτύου. «Ο Göksel παρακολουθούσε τη δουλειά μου από καιρό και έτσι αρχικά μου έστειλε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα και περιέγραφε την ταινία. Με ρώτησε, εάν θα με ενδιέφερε να την επενδύσω μουσικά. Βρεθήκαμε στη Λευκωσία και συμφωνήσαμε να προχωρήσουμε με την συνεργασία μας», αναφέρει.
Για τον λόγο, που αποφάσισε να επενδύσει μουσικά το ντοκιμαντέρ, ο Γιώργος Καλλής λέει: «Το θέμα με ενδιέφερε, γιατί πρώτον πρόκειται για ένα Βυζαντινό Ναό ασύγκριτης αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας. Εξ άλλου μετά από τη γνωριμία μου με τον Göksel διαπίστωσα ότι πρόκειται για έναν πολύ εργατικό σκηνοθέτη, αλλά και εξαιρετικό άνθρωπο. Μου περιέγραψε το ντοκιμαντέρ με περηφάνια κι ένα μεγάλο χαμόγελο και με κέρδισε αμέσως η αυθεντικότητα του».
Ο Καλλής στη μουσική για το ντοκιμαντέρ συνδυάζει τις βυζαντινές ρίζες μας με συμφωνική κινηματογραφική μουσική, που πιστεύει ότι θα δημιουργήσει ένα πολύ ενδιαφέρον μουσικό ακρόαμα. Εξάλλου, προσθέτει, η γενική ιδέα της μουσικής υπόκρουσης είναι να μας πάρει πίσω στον χρόνο.
Ο Göksel Gülensoy (Γκοκσέλ Γκιουλενσόϊ), σε δηλώσεις στον «Φιλελευθερο», αναφέρει ότι «είναι ο πρώτος σκηνοθέτης, που είχε την ευκαιρία να κινηματογραφήσει το κάτω μέρος μιας δομής (της Αγίας Σοφίας) 1500 χρόνων».
Ο Τούρκος σκηνοθέτης τονίζει: «Είδα ότι υπήρχε μια άλλη πόλη κάτω από την σημερινή Κωνσταντινούπολη» και προσθέτει: «Αποκαλύψαμε έναν κόσμο τόσο εντυπωσιακό, όσο και αυτός που βρίσκεται στον ναό. Για τον λόγο αυτό είμαστε αφάνταστα ενθουσιασμένοι και συγκινημένοι».
Το ντοκιμαντέρ «Στα άδυτα της Αγιάς Σοφιάς» είναι βασισμένο σε πολύχρονες εξερευνήσεις των υπόγειων στοών και υδροφόρων διόδων του εμβληματικού ναού. Πριν την προβολή του ντοκιμαντέρ θα μιλήσει η αρχαιολόγος, δρ. Χαλούκ Τσιετίνκαγια (Haluk Cetinkaya). Για την παραγωγή του ντοκιμαντέρ δούλεψαν περίπου 45 άτομα διαφόρων ειδικοτήτων.
Ο Τούρκος ντοκιμαντερίστας δηλώνει κατηγορηματικά ότι η επικοινωνία των στοών της Αγίας Σοφίας με τον Βόσπορο και τα Πριγκιπόννησα είναι ένας θρύλος.
Τα υποβρύχια γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στον βυθό των τριών μεγάλων ιστορικών δεξαμενών της Αγίας Σοφίας από τέσσερις επαγγελματίες δύτες, με εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας. Τα γυρίσματα στις σήραγγες και τις πλωτές διόδους κάτω από την Αγιά Σοφιά έγιναν από ειδικούς του Διεθνούς Σπηλαιολογικού Κέντρου Boğaziçi.
Με τη βοήθεια των καθηγητών της Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ihsan Tunay και HaluK Cetinkaya, αλλά και των υπευθύνων του Μουσείου της Αγίας Σοφίας εντοπίστηκαν δύο πιθανές είσοδοι για τις σήραγγες του ναού. Η πρώτη είσοδος βρέθηκε στο τμήμα του πρόναου και λίγα μέτρα πιο μακριά εντοπίστηκε η δεύτερη. Στα υπόγεια της Αγιάς Σοφιάς υπάρχουν πολλοί κίονες, εξαιρετικού κάλλους, παρεκκλήσια με σπαράγματα νωπογραφιών και δωμάτια.
Ο Göksel Gülensoy και η ομάδα του βρήκαν έναν τάφο, αλλά δεν είχαν αντιληφθεί τι είχαν ανακαλύψει. Αυτό το διαπίστωσε η αρχαιολόγος HaluK Cetinkaya, όταν είδε τις εικόνες. Ήταν ο τάφος του Αγίου Αντιγόνου! Τελευταία αναφορά στον τάφο του Αγίου είχε γίνει τον 13ο αιώνα από έναν Ρώσο περιηγητή. Επίσης, βρέθηκε ακόμη ένας τάφος, που εικάζεται πως ανήκει σε Πατριάρχη. Σύμφωνα με τον Göksel ο σεναριογράφος του Kutsi Akilli ελπίζει ότι μπορεί να βρεθεί δωμάτιο της Αγιάς Σοφιάς, από όπου διέφυγε ο ιερέας στη Λειτουργία της 29ης Μαΐου 1453, όταν ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισέβαλε στον ναό, αλλά και το δισκοπότηρο που χάθηκε κατά την ‘Αλωση της Πόλης και η παράδοση το θέλει να βρίσκεται κάπου στα βάθη του ναού. Στα ευρήματα συγκαταλέγεται και ένα στρατιωτικό παγούρι με ημερομηνία 1917.
