today-is-a-good-day
19.5 C
Athens

Λεξιλογώντας τον Οικτιρμό

Λίγο πριν το Δεκαπενταύγουστο αναλογιζόμαστε όλα αυτά που συνέβησαν αυτό το καλοκαίρι κι, επειδή συνάνθρωποί μας δοκιμάζονται ακόμη από την απώλεια ή τις απώλειες, αναζητάμε τον οικτιρμό, δηλαδή τη συμπάθεια, τον οίκτο και το έλεος της Μεγαλόχαρης.

Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα

Το ρήμα οἰκτείρω ή οἰκτίρω από όπου προκύπτει ο λεκτικός τύπος είναι πολύ παλιό, ομηρικό, ρήμα της Ιλιάδας. Το ουσιαστικό οἰκτιρμός, όμως, είναι νεότερο και το πρωτοσυναντάμε στον Πίνδαρο (522 π.Χ. – 443 π.Χ) το λυρικό ποιητή της αρχαιότητας από τη Θήβα, που, όπως λέει η παράδοση, το σπίτι του γλίτωσε την καταστροφή από το Μέγα Αλέξανδρο. Στα ποιήματά του υμνούσε νικητές αγώνων και σε ένα από αυτά (Πυθιόνικος 2. 22) έγραψε: κρέσσον γὰρ οἰκτιρμοῦ φθόνος. Είναι ισχυρότερος από τη συμπάθεια ο φθόνος, γράφει ο Πίνδαρος, και με το δεδομένο ότι αναφέρεται σε αθλητές, τι πιο επίκαιρο να ακουσθεί σήμερα που βλέπουμε το φθόνο να ξεχειλίζει από παντού;

Ὁ οἰκτιρμός, τοῦ οίκτιρμοῦ περιέπεσε σε αχρηστία στα αρχαία χρόνια σε αντίθεση με το ρήμα οἰκτίρω. Εμφανίζεται ξανά στην Καινή Διαθήκη ως οἰκτιρμός και κυρίως οἰκτιρμοί. Με αυτό ή αυτούς εννοούμε κυρίως την αναζήτηση της συμπάθειας του Θεού προς τους ανθρώπους. Σε μια νεότερη εκδοχή γίνεται οἰκτιρμοσύνη.

Οἰκτίρμων είναι ο Θεός ή Πανοικτίρμων που χαρίζει απλόχερα τη συμπόνια και το έλεός του στους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι, όμως, φαινόμαστε ἀνοικτίρμονες, ακατανόητα άσπλαχνοι προς τους άλλους, προς τη φύση, τα ζώα, το περιβάλλον.

Ο οικτιρμός σήμερα συνδέεται κυρίως με την εκκλησιαστική γλώσσα και κρύβει μέσα του μεγάλη ποιητικότητα και ομορφιά.

Το οικτίρω, όμως, το χρησιμοποιούμε σε πιο απαιτητικά ελληνικά με την έννοια του ελεεινολογώ, καταφρονώ.

Οικτίρουμε τη χώρα μας για τις πολιτικές της επιλογές, οικτίρουμε τους φίλους μας που έμειναν στο κέντρο της πόλης το κατακαλόκαιρο, οικτίρουμε τα παιδιά μας για το μέλλον που τα περιμένει. Όλα αυτά δηλώνουν ότι τα σπλαχνιζόμαστε, τα λυπόμαστε, κλαίμε τη μοίρα τους.

Κι ενώ το ρήμα έχει θρήνο, το ουσιαστικό είναι πιο δραστήριο. Ο οικτιρμός έχει δράση, ισοδυναμεί με φιλανθρωπία.

Τον οικτιρμό, τη φιλευσπλαχνία των συμπολιτών μας την είδαμε στις πρόσφατες πυρκαγιές στο Μάτι.

Πολύ συχνά βέβαια ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα αντώνυμα του οικτιρμού, την απάθεια, την αδιαφορία, την ασπλαχνία. Μακριά από αυτά χρονιάρες μέρες.

 

*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ